Cukrzyca ciążowa - objawy, przyczyny, diagnoza i dieta

Cukrzyca ciążowa dotyczy nawet co dziesiątej ciężarnej. Nie daje objawów, jednak jej skutki mogą być poważne zarówno dla przyszłej mamy jak i dziecka. Jak objawia się cukrzyca w ciąży, na czym polega diagnoza i jak można ją leczyć?

Cukrzyca ciążowa (z ang. Gestational Diabetes Mellitus – GDM) to zwiększenie stężenia glukozy we krwi, które pojawiło się dopiero w ciąży. Zwykle diagnozuje się ją w drugim albo trzecim trymestrze (najczęściej między 24 a 28 tygodniem ciąży). Cukrzyca ciążowa powinna ustąpić w ciągu 6 tygodni po porodzie, ale kobiety cierpiące na to schorzenie mają większe ryzyko rozwinięcia w kolejnych latach cukrzycy typu 2.

Jakie są przyczyny cukrzycy ciążowej?

Cukrzyca w ciąży wynika ze zwiększonego (nawet trzykrotnie) zapotrzebowania organizmu na insulinę (hormonu pomagającego utrzymać kontrolę nad poziomem glukozy we krwi) w związku z zaspokajaniem potrzeb energetycznych rozwijającego się płodu oraz zwiększenie się poziomu hormonów np. progesteronu.

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników uznaje następujące czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej: wiek kobiety powyżej 35. roku życia, nadwagę (BMI powyżej 30), nadciśnienie tętnicze (przed ciążą), cukrzycę ciążową w poprzedniej ciąży, wielorództwo, urodzenie dziecka z poważnymi wadami rozwojowymi, zespół policystycznych jajników, obciążenie cukrzycą u rodziców lub rodzeństwa oraz urodzenie poprzedniego dziecka o wadze powyżej 4 kg.

Cukrzyca w ciąży – jakie daje objawy?

W zależności od kraju badania uznaje się, że cukrzyca w ciąży dotyczy od 3 do nawet 10 proc. kobiet. Obecnie mówi się, że co 25. ciąża w Polsce wiąże się z cukrzycą ciążową, ale badania te mogą być niedoszacowane.

Cukrzyca ciążowa nie daje objawów, a do jej wykrycia potrzebne jest badanie glukozy na czczo. Większość kobiet z cukrzycą ciążową nie doświadcza problemów w ciąży, jednak nie pozostaje ona obojętna dla organizmu matki i dziecka. Cukrzyca w ciąży może spowodować urodzenie dużego dziecka ( co może zaowocować koniecznością wykonania cesarskiego cięcia lub komplikacjami okołoporodowymi); wielowodzie (nadmierne gromadzenie się płynu owodniowego); przedwczesny poród (przed 37 tygodniem ciąży) czy stan przedrzucawkowy.

Jak zdiagnozować cukrzycę ciążową?

Badanie stężenia glukozy we krwi należy do standardów opieki ginekologicznej i kobieta w ciąży powinna otrzymać skierowanie na nie w trakcie pierwszej wizyty ciążowej. W przypadku ciąży bez czynników ryzyka lekarz zleca badanie stężenia glukozy we krwi na czczo i jeśli wynik jest prawidłowy (poniżej 92 mg/dl) to dopiero między 24 a 28 tygodniem ciąży zleca tzw. krzywą cukrzycową, czyli badanie stężenia glukozy po obciążeniu glukozą 75 g. W przypadku ciąży z czynnikami ryzyka lekarz prowadzący ciążę od razu zleci krzywą cukrzycową, a przy prawidłowy wyniku poleci powtórzyć badanie w 24-28 tygodniu ciąży.

W przypadku wyniku powyżej 126 mg/dl uznaje się, że pacjentka cierpi na cukrzycę w ciąży (niezdiagnozowaną przed ciążą cukrzycę typu 2). Ciężarna cierpiąca na cukrzycę w ciąży powinna znaleźć się pod opieką ośrodka specjalistycznego o III stopniu referencyjności.

Jak wyglądanie badanie krzywej cukrzycowej?

Krzywa cukrzycowa (doustny test obciążeniem 75 g glukozy – OGTT) jest jednym z najmniej lubianych badań w ciąży. Wymaga udania się na badanie na czczo, co najmniej 8 h po ostatnim posiłku i po przespanej nocy. Najpierw pobierana jest krew na czczo, a następnie ciężarna musi wypić specjalny roztwór z 75 g glukozy. W aptekach można kupić smakowy roztwór, który może trochę zmniejszyć mdlącą słodycz glukozy. Po wypić napoju trzeba zostać w przychodni przez dwie godziny, unikając jakiejkolwiek aktywności fizycznej, która może wpłynąć na wynik. Po pierwszej i drugiej godzinie pobierana jest krew.

W przypadku zdiagnozowania cukrzycy ciążowej pacjentka trafia pod opiekę poradni diabetologicznej dla kobiet w ciąży. W poradni diabetologicznej dla ciężarnych przyszła mama otrzymuje glukometr do mierzenia poziomu glukozy oraz szczegółowe zlecenia odnośnie diety. Jeśli mimo wszystko poziom glukozy się nie ustabilizuje to ciężarna otrzyma również w poradni diabetologicznej pióro insulinowe PEN wraz z instrukcją jego obsługi do samodzielnego wstrzykiwania insuliny.

Dieta w cukrzycy ciążowej

Odpowiednia dieta jest podstawą leczenia cukrzycy ciążowej. Służy jednak nie odchudzaniu, ale zapewnieniu prawidłowego poziomu cukru we krwi. Podstawą są stałe godziny posiłków oraz niewielkie porcje spożywane nawet 4-6 razy na dobę. To oznacza 3 główne posiłki i 3 przekąski, z czego wieczorna przekąska spożyta niedługo przed snem powinna chronić przed hipoglikemią nocną i ketogenezą.

Węglowodany (najlepiej złożone) powinny stanowić 40-50 proc., białka 30 proc. zaś tłuszcze 20-30 proc. Dieta powinna opierać się o produkty o niskim indeksie glikemicznym (niepodnoszące poziomu cukru): warzywa, węglowodany złożone, owoce, produkty nieprzetworzone. W trakcie cukrzycy w ciąży należy unikać dodatkowego cukru, w szczególności pod postacią słodyczy, słodkich napojów, dżemów/miodu. Warto ograniczyć spożywanie węglowodanów prostych np. produktów z białej mąki lub balansować je za pomocą odpowiedniej ilości warzyw. Dobrze zmniejszyć również spożycie owoców i zjadać je po posiłku, aby uniknąć gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi.

Ważnym elementem jest również dbałość o umiarkowany wysiłek fizyczny ok. pół godziny dziennie, który ma pozytywny wpływ na obniżenie poziomu glukozy we krwi.

autorka: Marta Śniegocka