Kalendarz szczepień – jakie są obowiązkowe szczepienia dla dzieci?

Każdego roku w Polsce Główny Inspektorat Sanitarny przygotowuje Program Szczepień Ochronnych (PSO), popularnie zwany kalendarzem szczepień, który zawiera wykaz szczepień obowiązkowych i zalecanych dla dzieci i młodzieży. Dokument ten oparty jest m.in. na aktualnych danych dotyczących sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych w kraju i opracowywany przez szerokie grono uznanych ekspertów. 

Do szczepień obowiązkowych na 2025 rok należą szczepionki przeciwko:

• gruźlicy – podaje się ją w pierwszej dobie życia, przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego;
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B – pierwszą dawkę podaje się tak samo jak w przypadku szczepionki na gruźlicę, kolejne dawki przypominające podaje się w 2. i 7. miesiącu życia;
• rotawirusom – szczepionkę podaje się w formie doustnej w 2–3 dawkach pomiędzy 6. a 24. tygodniem życia;
• błonicy, krztuścowi, tężcowi – pierwszą dawkę podaje się w 2. miesiącu życia, kolejne trzy do osiągnięcia przez dziecko 2. roku życia. Następnie podaje się dawki przypominające w wieku 6, 14 i 19 lat;
• poliomyelitis (polio) – podaje się ją w trzech dawkach między 3. a 18. miesiącem życia, w 6. roku życia dziecko otrzymuje dawkę przypominającą;
• inwazyjnym zakażeniom Haemophilus influenzae typu B (Hib) – pierwsze trzy dawki podaje się między 2. a 6. miesiącem życia, między 16. a 18. miesiącem życia dziecko powinno dostać dawkę przypominającą;
• pneumokokom – szczepionkę podaje się w trzech dawkach między 2. a 15. miesiącem życia;
• odrze, śwince, różyczce – pierwszą dawkę dziecko dostaje między 13. a 15. miesiącem życia, dawkę przypominającą otrzymuje się w wieku 6 lat.

Wszystkie szczepionki obowiązkowe są dostępne bezpłatnie w ramach NFZ. Jeśli jednak rodzic zdecyduje, ze chce zaszczepić dziecko inną, niż zalecana przez Ministra Zdrowia, szczepionką – musi za nią zapłacić. 

Szczepienia obowiązkowe nie są przymusowe. Decyzję o tym, czy szczepić swoje dziecko czy nie, podejmuje rodzic. 

Jak się przygotować? 

Przed podaniem szczepionki, odbywa się kwalifikacja do szczepienia. Przeprowadza ją lekarz, zbierając niezbędne informacje od rodzica i sprawdzając stan zdrowia dziecka. 

Dla lekarza najważniejsze są informacje z zakresu:

• uczuleń dziecka
• przebytych chorób
• chorób przewlekłych
• przyjmowanych leków 
• poprzednich szczepień
• dolegliwości zdrowotnych dziecka, np. gorączki, wysypki, biegunki, kaszlu, kataru, złego samopoczucia.

Po szczepieniu rodzic powinien pozostać z dzieckiem w przychodni przez 30 minut. 

Należy obserwować dziecko przez kilka dni, ponieważ mogą wystąpić naturalne reakcje poszczepienne lub niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). Do pierwszych z nich zalicza się zaczerwienienie po szczepieniu, niewielki ból i obrzęk, które nie utrudniają codziennej aktywności dziecka. Natomiast NOP to nieprawidłowe reakcje organizmu, które pojawiają się najczęściej do 72 godzin po zaaplikowaniu szczepionki.

Konsultacji z lekarzem wymagają niepożądane objawy, takie jak:

• wysoka gorączka (powyżej 38°C)
• wysypka - nieprzerywany płacz przez ok. 3 godziny
• duży i bolesny obrzęk w miejscu ukłucia
• trudności z oddychaniem
• drgawki 
• inne niepokojące objawy.

Gdzie zaszczepić dziecko?

Szczepienia można wykonać w dowolnej, wybranej przez rodziców przychodni podstawowej opieki zdrowotnej. Dokonuje ich – również wybrany przez rodziców – lekarz. Zachęcamy do skorzystania z usług naszej poradni, w której wykonujemy bezpłatne szczepienia w ramach NFZ. Twoją pociechą zajmie się wykwalifikowana i doświadczona w pracy z dziećmi kadra. 

Warto wiedzieć, że szczepionkę podaje się tylko zdrowemu dziecku. W sytuacji, kiedy stan zdrowia dziecka nie pozwala na szczepienie, lekarz ustala inny termin niż ten zalecamy w kalendarzu szczepień. 

Zadzwoń i zarezerwuj termin!

+48 22 637 50 01

Jakie są szczepienia zalecane dla dzieci?

Szczepienia zalecane, chociaż nie są ujęte w programie szczepień obowiązkowych, są nie mniej ważne. Umożliwiają one ochronę dziecka przed: 

• zakażeniem meningokokami;
• grypą;
• ospą wietrzną;
• wirusowym zapaleniem wątroby typu A;
• kleszczowym zapaleniem mózgu;
• ludzkim wirusem brodawczaka (HPV);
• COVID-19. 

Szczepienia zalecane uzupełniają szczepienia obowiązkowe, jednak nie są obligatoryjne i zwykle nie są też dostępne w ramach NFZ. Zazwyczaj trzeba za nie dodatkowo zapłacić. Bezpłatnie dostępne są jedynie szczepienia na COVID-19 oraz na HPV. Z tym, że w przypadku HPV szczepionka jest dostępna bezpłatnie jedynie w grupie wiekowej 9-14 lat, a w pozostałych grupach jest pełnopłatna lub częściowo refundowana. 

Więcej informacji na temat szczepień dodatkowych w 1. roku życia znajdziesz tutaj.

Jakie są rodzaje szczepionek? 

Są różne kryteria podziału szczepionek. Na przykład, w zależności od rodzaju antygenu szczepionkowego, szczepionki można podzielić na:

• żywe – zawierają one całe drobnoustroje, ale zawarte w nich bakterie i wirusy są osłabione i pozbawione właściwości chorobotwórczych. Działają one silniej na układ odpornościowy, dlatego nie zawierają adiuwantów, czyli substancji pomocniczych wzmacniających działanie szczepionki. Często jednak wywołują niepożądane odczyny poszczepienne;
• zabite – te szczepionki zawierają inaktywowane, czyli pozbawione swoich toksycznych właściwości, drobnoustroje. Wywołują one słabszą reakcję układu odpornościowego, dlatego w swoim składzie zawierają adiuwanty i częściej wymagają podawania dawek przypominających. Natomiast niezwykle rzadko wywołują reakcję poszczepienną;
• rekombinowane – zawierają antygeny powstałe w wyniku inżynierii genetycznej;
• toksoidy/anatoksyny – zawierają produkty metabolizmu komórek bakteryjnych;
• szczepionki podjednostkowe – zawierają rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty. 

Można je także podzielić ze względu na liczbę zawartych w nich antygenów i wówczas mówimy o szczepionkach: 

• jednoskładnikowych (monowalentnych lub nieskojarzonych) – zawierają tylko jeden antygen, w związku z czym uodparniają tylko przeciw jednej chorobie zakaźnej;
• wieloskładnikowych (poliwalentnych) – zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju;
• skojarzonych – zawierają kilka drobnoustrojów lub antygenów pochodzących od kilku drobnoustrojów, dlatego uodparniają przeciwko kilku chorobom jednocześnie. Do najdłużej stosowanych i najbardziej znanych szczepionek skojarzonych należy szczepionka DTP na błonicę, tężec i krztusiec oraz szczepionka MMR na odrę, świnkę i różyczkę jednocześnie. Należą one do szczepionek obowiązkowych i są bezpłatne. Ze względu na zawartość 3 składników określa się je mianem nisko-skojarzonych. Nowoczesne szczepionki, które zawierają już 4,5, a nawet 6 składników jednocześnie, nazywane są szczepionkami wysoko-skojarzonymi i chronią odpowiednio przed czteroma, pięcioma lub sześcioma różnymi chorobami zakaźnymi jednocześnie. Niewątpliwą zaletą szczepionek typu 4w1, 5w1 i 6w1 jest to, że pozwalają one zmniejszyć liczbę koniecznych podczas jednej wizyty wkłuć, co pozwala oszczędzić dziecku niepotrzebnego bólu, a rodzicom stresu. Natomiast wadą ich jest to, że są niestety płatne. 

Co dają szczepionki? 

Zadaniem szczepionki jest nauczenie układu odpornościowego osoby zaszczepionej walki z niebezpiecznymi drobnoustrojami, z którymi może się zetknąć w przyszłości. Dzięki szczepionce układ odpornościowy jest przygotowany by te drobnoustroje zwalczać szybciej i skuteczniej, dzięki czemu chroni nas przed ciężkim przebiegiem choroby i jej ewentualnymi powikłaniami. Szczepionka chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale ogranicza również możliwość przeniesienia choroby na inne osoby. Jeśli w danej populacji zaszczepi się zdecydowana większość osób (powyżej 90%), pozwala to nie tylko zahamować rozprzestrzenianie się wirusów i bakterii wywołujących choroby zakaźne, ale również zapewnić ochronę tym osobom, które z różnych przyczyn zdrowotnych same szczepionek przyjąć nie mogą (np. osoby chorujące na nowotwory). 

Szczepionki są jednym z najważniejszych osiągnieć współczesnej medycyny – ratują życie, chronią przed groźnymi chorobami zakaźnymi i eliminują je ze społeczeństwa. Dzięki szczepionkom udało się zlikwidować ospę prawdziwą i odrę, coraz bliżej jest także do eliminacji polio. Rocznie na całym świecie podaje się około 1 miliarda dawek szczepionek, które ratują przed śmiercią około 2,5 miliona osób. 

Nie szczepiąc swojego dziecka narażasz je na zachorowanie na groźne choroby zakaźne i związane z nimi powikłania.