Czym jest nużyca i kto jest na nią narażony?
Czym jest nużeniec?
Nużeniec (z łac. Demodex) to niewielki pasożyt z grupy roztoczy. W przyrodzie istnieje ponad 100 jego gatunków, ale tylko dwa występują u człowieka – nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) i nużeniec krótki (Demodex brevis).
Nużeniec żyje w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych na skórze człowieka, gdzie składa jaja. Najczęściej występuje na twarzy (w okolicach czoła, nosa, policzków, brwi, brody, powiek i w bruździe nosowo-wargowej), a także za uszami i w przewodach słuchowych. Nużeniec żywi się komórkami nabłonka, wydzieliną z gruczołów łojowych i lipidami.
Większość osób posiada na skórze nużeńce, ponieważ wchodzą one w skład jej naturalnej flory. Nie jesteśmy tego świadomi, ponieważ zwykle nie powodują żadnych problemów, a ponadto są mikroskopijnych rozmiarów i nie widać ich gołym okiem. Obecność nużeńca na skórze stwierdza się u 23–100% zdrowych osób, zwykle między 30. a 50. rokiem życia (ze względu na wysoką produkcję sebum). Wśród osób po 70. roku życia około 95% jest ich nosicielem. Bardzo rzadko stwierdza się obecność nużeńca u dzieci poniżej 5. roku życia, ponieważ ich skóra – ze względu na niską produkcję sebum – nie stanowi dla niego korzystnego środowiska do życia.
U niektórych osób pasożyt może rozmnażać się nadmiernie, powodując stan zapalny skóry zwany nużycą (demodekozą).
Czym jest nużyca i kto jest w grupie ryzyka?
Nużyca to przewlekła choroba dermatologiczna, wywołana nadmiernym namnażaniem się nużeńców na skórze. Najczęściej występuje u osób starszych, chorych na cukrzycę lub z obniżoną odpornością. W grupie ryzyka znajdują się również osoby:
- cierpiące na inne schorzenia skóry (np. na trądzik różowaty, trądzik pospolity, zapalenie brzegów powiek czy łojotokowe zapalenie skóry);
- po zabiegach okulistycznych;
- korzystające z okularów i soczewek kontaktowych;
- spędzające dużo czasu przed komputerem;
- po zabiegach kosmetycznych w okolicach oczu (np. henna, przedłużanie rzęs, makijaż permanentny)
- nadużywające tytoniu i alkoholu;
- narażone na przewlekły stres.
Jak można się zarazić nużeńcem?
Nużeńce preferują wilgotne i ciemne środowisko – w takich warunkach mogą przeżyć około 94 godzin. Poza organizmem gospodarza ich możliwości przetrwania są ograniczone, dlatego do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z nosicielem. Można zarazić się także przez wspólne używanie pościeli, ręczników, kosmetyków, akcesoriów do włosów lub urządzeń wykorzystywanych w bliskiej odległości oczu, takich jak luneta czy mikroskop. Nużeńce mogą przenosić się również wraz z kurzem. Do zakażenia może dojść także w salonie fryzjerskim lub kosmetycznym.
Jakie są objawy nużycy?
Do najczęstszych objawów nadmiernej obecności nużeńców na skórze należą:
- zaczerwienienie, suchość i łuszczenie się skóry;
- wykwity grudkowo-krostkowe;
- uciążliwy świąd, kłucie i pieczenie skóry;
- ropne zmiany (w zaawansowanym stadium choroby).
Stan zapalny powiek wywołany przez nużeńce (nużyca oczna) może powodować:
- zaczerwienienie i obrzęk w okolicy oka;
- nawracające gradówki i jęczmienie;
- pieczenie i łzawienie oczu;
- ropną wydzielinę w kącikach powiek;
- uczucie ciała obcego w oku;
- zespół suchego oka;
- nadwrażliwość na światło;
- pogorszenie widzenia;
- wypadanie rzęs;
- łuszczenie się naskórka na brzegach powiek;
- wtórne zakażenie bakteryjne oka.
Zakażenie nużeńcem może także prowadzić do infekcji ucha zewnętrznego (nużyca uszna), której objawami są nieprzyjemny zapach z uszu oraz świąd skóry wewnątrz kanału słuchowego.
Objawy zakażenia nużeńcem nasilają się nocą, ponieważ wtedy pasożyty są najbardziej aktywne.
Do jakiego specjalisty wybrać się z podejrzeniem nużycy?
Jeśli choroba zaatakowała skórę (w tym także skórę powiek), należy udać się do dermatologa. Jeśli objawy dotyczą narządu wzroku, konieczna jest konsultacja u okulisty.
Nużyca – diagnostyka
Aby rozpoznać zakażenie nużeńcem, pobiera się próbkę z miejsc jego bytowania, a następnie przeprowadza badania mikroskopowe. Próbką mogą być zeskrobiny naskórka, wydzielina z gruczołów łojowych lub rzęsy z obu powiek wraz z cebulkami, jeśli nużyca zaatakowała okolice oczu. W dniu badania nie należy nakładać na skórę żadnych kosmetyków, maści, kremów ani makijażu. Najlepiej obmyć ją jedynie wodą. Wynik dostępny jest w ciągu 10–15 minut. Do postawienia diagnozy wystarczy stwierdzenie obecności nużeńca na skórze oraz jego zwiększonej populacji. Za normę uznaje się pięć osobników w jednym mieszku włosowym lub gruczole łojowym.
Jak leczyć nużycę?
Celem leczenia nużycy nie jest całkowite wyeliminowanie pasożyta, lecz przywrócenie naturalnej równowagi poprzez zmniejszenie jego populacji. To właśnie jej nadmiar prowadzi do pojawienia się objawów. Proces leczenia jest długotrwały i może trwać od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy. O sposobach terapii decyduje specjalista.
Najskuteczniejszą metodą leczenia nużycy jest mechaniczne usuwanie pasożyta.
W przypadku zakażenia skóry stosuje się leki przeciwpasożytnicze (m.in. iwermektynę, metronidazol, permetrynę, krotamiton czy maść siarkową) oraz środki pielęgnacyjne, które łagodzą objawy i zmniejszają populację nużeńca. Leczenie powiek obejmuje ich codzienną pielęgnację specjalnymi płynami lub chusteczkami na bazie olejku z drzewa herbacianego, który zawiera substancją czynną terpinen-4-ol. Im większe stężenie olejku, tym skuteczniejsze działanie, jednak zbyt wysokie może podrażniać skórę. Można stosować także ciepłe okłady, płukanie powiek lub sztuczne łzy. Wszystkie te zabiegi wymagają zachowania higieny – przed ich wykonaniem należy umyć ręce wodą z mydłem, a każdą chusteczkę do higieny powiek stosować tylko raz i do jednego oka.
Nużeńce nie tolerują wysokiej temperatury – giną w temperaturze powyżej 54 stopni Celsjusza. Dlatego pacjentom z nużycą można zalecić korzystanie z sauny, co może korzystnie wpłynąć na proces leczenia. Warto także zadbać o wzmocnienie układu odpornościowego.
Jak zapobiegać nużycy?
Działania profilaktyczne obejmują:
- dbanie o higienę osobistą i czystość otoczenia;
- codzienne mycie twarzy;
- regularne pranie pościeli i ręczników w wysokiej temperaturze;
- unikanie dzielenia się przyborami osobistymi z innymi osobami;
- wykonywanie zabiegów złuszczających naskórek;
- unikanie stosowania tłustych kremów i maści na twarz;
- dbanie o zrównoważoną dietę i regularną aktywność fizyczną w celu zwiększenia odporności.
Źródła:
https://portal.abczdrowie.pl/nuzence-pasozyty-ktore-zyja-na-naszych-rzesach
https://www.wszo.pl/nuzeniec-ludzki-przyczyny-objawy-i-leczenie/
https://www.termedia.pl/dermatologia/Demodekoza-co-to-choroba-,26912.html
Demodekoza — podział, leczenie i występowanie u pacjentów z obniżonym poziomem odporności, Michał Niedźwiedź, Małgorzata Skibińska, Forum Dermatologicum 2019, tom 5, nr 4, str. 117–120