Tężyczka- objawy, przyczyny, leczenie
Co to jest tężyczka?
Tężyczka nie jest chorobą, lecz zespołem objawów chorobowych związanych z nadpobudliwością połączeń nerwowo-mięśniowych. Prowadzą one do mimowolnych, często bolesnych skurczów mięśni oraz parestezji, czyli nieprzyjemnego mrowienia i drętwienia. Wyróżnia się dwa typy tężyczki: jawną i utajoną. Może wystąpić ona na każdym etapie życia, przy czym forma utajona częściej występuje u nastolatków oraz osób młodych i aktywnych zawodowo – przeważnie kobiet.
Przyczyny tężyczki
Tężyczka najczęściej wynika z niedoborów elektrolitów, takich jak wapń, magnez i potas. Do czynników wywołujących jej objawy należą także zaburzenia poziomu parathormonu (PTH) – hormonu produkowanego przez przytarczyce, czyli gruczoły zlokalizowane w okolicy tarczycy. Wystąpieniu tężyczki może również sprzyjać hiperwentylacja prowadząca do zasadowicy oddechowej, czyli zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, w którym wzrasta pH krwi, powodując spadek stężenia wapnia zjonizowanego we krwi.
Zwiększone ryzyko wystąpienia tężyczki powodują m.in.:
- nieprawidłowa dieta;
- choroby układu pokarmowego;
- problemy endokrynologiczne spowodowane chorobami tarczycy lub przytarczyc, uszkodzeniem przytarczyc podczas zabiegów operacyjnych lub radioterapią okolic szyi;
- niedobory witaminy D;
- stosowanie niektórych leków (np. moczopędnych, przeciwpadaczkowych czy inhibitorów pompy protonowej);
- choroby genetyczne, takie jak zespół Gitelmana i zespół Barttera, które zaburzają gospodarkę wodno-elektrolitową;
- choroby trzustki;
- choroby nowotworowe;
- sytuacje stresowe, stany lekowe i ataki paniki, prowadzące do hiperwentylacji;
- przewlekły stres.
Rodzaje i objawy tężyczki
Tężyczka jawna, ze względu na swoje charakterystyczne objawy, jest stosunkowo łatwa do zdiagnozowania. Kolejne objawy obejmują:
- parestezje, czyli drętwienie i mrowienie opuszków palców dłoni, stóp oraz okolic ust i języka;
- obustronne, niekontrolowane, bolesne skurcze stóp (prowadzące do tzw. stóp końsko-szpotawych) i dłoni (z ułożeniem w tzw. rękę położnika, charakteryzującą się wyprostem kciuka oraz palca wskazującego i środkowego, przy jednoczesnym zgięciu pozostałych palców);
- skurcze kolejnych partii mięśni, takich jak ramiona, przedramiona oraz twarz (skurcze powiek oraz mięśni okrężnych ust, tworzące tzw. „usta karpia”);
- w najcięższej postaci skurcze obejmujące mięśnie klatki piersiowej oraz krtani, co może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Powyższym objawom mogą towarzyszyć także omdlenia z drgawkami, światłowstręt, podwójne widzenie, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, migreny, ból brzucha, uczucie niepokoju, przyspieszony i gwałtowny oddech. Pomiędzy atakami tężyczki jawnej mogą się pojawić zaburzenia pamięci, osłabienie, zaburzenia snu.
Tężyczka utajona występuje częściej, ale trudniej ją rozpoznać ze względu na niecharakterystyczne objawy. Zwykle dotyka osób nadwrażliwych na bodźce, mało odpornych na stres i z tendencją do hiperwentylacji w sytuacjach stresowych.
Objawy tężyczki utajonej podzielone są na dwie grupy. Te związane z układem nerwowym i są to:
- przewlekłe zmęczenie;
- drażliwość;
- bezsenność;
- zaburzenia koncentracji i pamięci;
- zacinanie się podczas mówienia;
- napady paniki;
- duszność pojawiająca się nawet przy braku aktywności i wysiłku fizycznego, tzw. duszność spoczynkowa;
- napadowa hiperwentylacja;
- napadowe zasłabnięcia.
Druga grupa objawów związana jest z zaburzeniami ze strony narządów i są to:
- drętwienie i mrowienie, zwykle palców rąk;
- skurcze mięśni, zwykle łydek i stóp;
- bóle i zawroty głowy;
- nadmierna potliwość;
- sinienie kończyn;
- bóle w klatce piersiowej i kołatanie serca;
- drżenie rąk i ciała;
- drętwienie twarzy i języka;
- uczucie ciała obcego w gardle;
- szybkie, nieregularne ruchy kończyn (tzw. ruchy pląsawicze).
Tężyczka – do jakiego lekarza się udać?
Z objawami tężyczki najlepiej zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który przeprowadzi wstępne rozpoznanie i, jeśli będzie to konieczne, skieruje do odpowiedniego specjalisty – endokrynologa lub neurologa. W niektórych przypadkach konieczna może się okazać również współpraca z dietetykiem, psychologiem i psychiatrą.
Jak rozpoznać tężyczkę?
Ze względu na niespecyficzne objawy tężyczka może stanowić wyzwanie diagnostyczne i być mylona z innymi schorzeniami, np. napadami padaczki, zespołem lęku uogólnionego (nerwicą), depresją, dławicą piersiową, migreną, a nawet astmą oskrzelową.
Tężyczkę rozpoznaje się na podstawie:
- szczegółowego wywiadu lekarskiego;
- badań laboratoryjnych krwi;
- próby tężyczkowej, czyli badaniu elektromiograficznym (EMG), które wykrywa nadpobudliwość nerwowo-mięśniową.
Pomocne w diagnostyce tężyczki są także badania:
- EEG (elektroencefalografia), oceniające bioelektryczną czynność mózgu;
- EKG (elektrokardiografia), oceniające pracę serca;
- echokardiografia (inaczej echo serca lub USG serca), czyli badanie obrazowe struktur serca.
Tężyczkę utajoną można rozpoznać na podstawie objawów neurologicznych, które można wywołać podczas testów diagnostycznych i są to:
- objaw Chvostka, czyli skurcz mięśni twarzy po uderzeniu młoteczkiem w nerw twarzowy;
- objaw Trousseau, czyli ułożenie dłoni w tzw. rękę położnika w odpowiedzi na wywołane niedokrwienie przedramienia;
- objaw Lusta, czyli skurcz mięśni strzałkowych i odwiedzenie stopy po uderzeniu młoteczkiem w nerw strzałkowy wspólny.
Leczenie tężyczki
Leczenie tężyczki zależy od stopnia nasilenia objawów oraz przyczyny, która ją wywołuje.
W lżejszych przypadkach leczenie tężyczki polega na uzupełnianiu niedoborów określonych elektrolitów, a następnie utrzymywaniu ich na właściwym poziomie. W niektórych przypadkach, gdy tężyczka wiąże się z napadami paniki, przewlekłym stresem lub innymi problemami psychicznymi, potrzebna może być pomoc psychologa, psychiatry lub psychoterapeuty. Terapia może być wspomagana farmakologicznie, poprzez stosowanie leków uspokajających lub przeciwlękowych.
W sytuacjach, w których objawy tężyczki obejmują skurcze klatki piersiowej lub krtani, a także zaburzenia świadomości, drgawki, niedowład, nagłą utratę pamięci czy zaburzeniami mowy konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska. Pacjent w takim stanie wymaga stałego monitorowania funkcji życiowych oraz podania odpowiednich preparatów drogą dożylną.
Wyleczenie tężyczki może być możliwe, jest to jednak proces długotrwały.
Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/168868,tezyczka
http://www.endokrynologiapediatryczna.pl/contents/files/a_1696.pdf
https://pimr.pl/artykul.php?a=1182
https://neurologia-dziecieca.pl/neurologia_57-35-39.pdf
https://upacjenta.pl/poradnik/tezyczka-objawy-leczenie-badania
Kołacińska A, Zawadzki D. Tężyczka jako stan zagrożenia życia w zespole ratownictwa medycznego, Na ratunek, 2017, 5, str. 20–22