Czym są adaptogeny?
Co to są adaptogeny?
Adaptogeny to substancje, zwykle pochodzenia roślinnego, które wspierają organizm w adaptacji do niekorzystnych warunków środowiskowych, przywracają naturalną równowagę oraz łagodzą negatywne skutki stresu. Aby substancja mogła zostać uznana za adaptogen, musi spełniać następujące kryteria:
- oddziaływać na cały organizm,
- nie zakłócać jego naturalnego funkcjonowania,
- przeciwdziałać stresowi.
Jak działają adaptogeny?
Adaptogeny były stosowane już w czasach starożytnych. Do współczesnej medycyny pojęcie to wprowadził w 1947 roku Nikołaj Wasiljewicz Łazariew, radziecki toksykolog. Mimo licznych badań przeprowadzonych na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, mechanizm działania adaptogenów wciąż nie został całkowicie poznany.
Wiadomo, że podstawą ich działania są zmiany – morfologiczne, biochemiczne i fizjologiczne – zachodzące na poziomie komórkowym. Obecnie przyjmuje się, że adaptogeny wpływają na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (zwaną osią HPA), która odgrywa kluczową rolę w reakcji organizmu na stres. Regulując poziom kortyzolu, adaptogeny mogą redukować stres i jego negatywne skutki.
Ponadto adaptogeny mogą:
- wspierać odporność;
- poprawiać pamięć i koncentrację;
- regulować gospodarkę hormonalną i metabolizm;
- wzmacniać organy i przyspieszać ich regenerację;
- regulować cholesterol, cukier i ciśnienie krwi;
- działać antyoksydacyjne, chroniąc organizm przed negatywnym działaniem wolnych rodników;
- wykazywać działanie antydepresyjne;
- posiadać właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwrzodowe;
- poprawiać jakość snu.
Adaptogeny nie stymulują nadmiernie organizmu, nie blokują jego funkcji i nie mają właściwości leczniczych. Ich rolą jest wspieranie prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Najbardziej znane i najczęściej stosowane adaptogeny
Adaptogeny różnią się między sobą zawartością substancji aktywnych, a co za tym idzie – również działaniem. Oto kilka najbardziej znanych i najlepiej przebadanych adaptogenów:
- Ashwagandha (Withania somnifera) – znana także jako witania ospała lub żeń-szeń indyjski. Roślina ta rośnie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Źródłem cennych składników są zarówno owoce, jak i korzeń rośliny. Ashwagandha zawiera m.in. witanolidy o silnym działaniu antybakteryjnym i antynowotworowym oraz glikowitanolidy wzmacniające proces budowy odporności organizmu. Ashwagandha, stosowana od wieków w medycynie ajurwedyskiej. Ponadto może redukować stres, poprawiać jakość snu, wspomagać pamięć i koncentrację. Ashwagandha najczęściej dostępna jest w postaci proszku, kapsułek, ekstraktu w płynie oraz herbat. Może być zalecana osobom chcącym poprawić swoją kondycję fizyczną, odporność i funkcje poznawcze, których praca wymaga wysokiego poziomu koncentracji, zmagającym się z różnymi problemami psychicznymi, zestresowanym, w trakcie chemioterapii. Ashwagandha jest też afrodyzjakiem i środkiem odmładzającym.
- Żeń-szeń (Panax ginseng) – jego korzeń swoim kształtem przypomina ludzką sylwetkę. Żeń-szeń poprawia wydolność fizyczną i umysłową, wspiera odporność, redukuje zmęczenie, działa przeciwcukrzycowo, przeciwmiażdzycowo i przeciwnowotworowo, a także podnosi libido.
- Cytryniec chiński (Schisandra chinesis) – szczególną wartość leczniczą mają jego owoce. Roślina ta jest silnym antyoksydantem, przeciwdziała miażdżycy, procesowi starzenia oraz zmęczeniu fizycznemu i psychicznemu. Ponadto zapobiega anemii, chroni wątrobę i przyspiesza proces jej regeneracji, korzystnie wpływa na serce i układ krążenia.
- Różeniec górski (Rhodiola rosea) – występuje w obszarach górskich Europy, Azji i Ameryki Północnej. Roślina ta wspiera koncentrację, dodaje energii, poprawia nastrój, wzmacnia odporność i zwiększa wydolność organizmu. Ponadto zmniejsza bóle migrenowe, łagodzi napięcie nerwowe i uodparnia na stres. Ze względu na swoje pobudzające działanie zaleca się jego stosowanie w godzinach porannych.
Każdy z adaptogenów ma unikalne właściwości i zastosowanie, dlatego ich wybór powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia. Warto pamiętać, że suplementacja adaptogenów powinna odbywać się pod kontrolą specjalisty, aby uniknąć niepożądanych interakcji lub skutków ubocznych.
Kto może przyjmować adaptogeny?
Adaptogeny mogą być stosowane profilaktycznie, szczególnie przez osoby narażone na stres, zmęczone lub aktywne fizycznie. Choć uznaje się je za bezpieczne, nie należy ich stosować bez konsultacji z lekarzem. Wciąż potrzebne są dalsze badania kliniczne, by w pełni zrozumieć ich działanie oraz ocenić potencjalne korzyści i skutki uboczne z ich przyjmowania.
Adaptogeny – czym się kierować przy ich wyborze?
Na rynku dostępne są adaptogeny w różnych formach: sproszkowanej, płynnej, w kapsułkach lub jako herbata. Postać płynna uchodzi za najlepiej przyswajalną. Jednak jej specyficzny posmak może być dla niektórych osób nieprzyjemny. W takim przypadku alternatywą są kapsułki.
Czy wybrany adaptogen przyniesie oczekiwane efekty, zależy od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia. Dlatego warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże dobrać odpowiednią substancję i określi jej dawkowanie. Nie zaleca się przyjmowania kilku adaptogenów jednocześnie bez porady specjalisty, ponieważ zawarte w nich substancje mogą oddziaływać na siebie w sposób obniżający ich skuteczność.
Pierwsze efekty stosowania adaptogenów są zazwyczaj widoczne po kilku tygodniach. Zaleca się, aby po około sześciu tygodniach ich suplementacji zrobić przerwę.
Adaptogeny – przeciwwskazania i skutki uboczne
Głównymi przeciwwskazaniami do przyjmowania adaptogenów są ciąża i laktacja, ponieważ ich wpływ na rozwijający się płód i niemowlę nie został dostatecznie zbadany. Bez konsultacji z lekarzem adaptogenów nie powinny przyjmować dzieci oraz osoby cierpiące na choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie, choroby autoimmunologiczne lub nowotworowe, a także pacjenci stosujący stałą farmakoterapię.
Adaptogeny mogą wchodzić w interakcje z lekami, obniżając ich skuteczność lub powodując niepożądane efekty uboczne. Szczególnie ostrożne powinny być osoby przyjmujące leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, uspokajające, hormonalne, znieczulające lub stosowane w leczeniu nadciśnienia. W takich przypadkach konieczne jest uzyskanie zgody lekarza na stosowanie adaptogenów.
Skutki uboczne związane z przyjmowaniem adaptogenów występują rzadko i mają zazwyczaj łagodny oraz krótkotrwały charakter. Mogą obejmować bóle głowy, nudności, biegunki, wzmożoną senność lub reakcje alergiczne. Aby zminimalizować ryzyko, warto stosować się do zaleceń dotyczących dawkowania i unikać samodzielnego łączenia adaptogenów z innymi substancjami.
Podsumowanie
Adaptogeny są znane i stosowane od setek lat. Mogą przynosić pozytywne efekty dla organizmu, wspierając jego funkcjonowanie. Należy jednak pamiętać, że badania nad ich skutecznością wciąż trwają, a dostępne wyniki – choć obiecujące – nie dostarczają pełnych dowodów naukowych. Adaptogeny nie zastępują tradycyjnego leczenia, dlatego ich suplementacja powinna odbywać się pod nadzorem lekarza.
Źródła:
https://www.e-medest.pl/artykuly/co-to-sa-adaptogeny-dzialanie-wykorzystanie.html