Zapalenie spojówek – na czym polega? 

Zapalenie spojówek to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób oczu, która występuje zarówno u dorosłych, jak i dzieci. W jej przebiegu dochodzi do rozwoju procesu zapalnego w obrębie spojówki. Przyczyny tego stanu mogą być różne, determinują one jednak przebieg choroby (zapalenie spojówek może być całkowicie niegroźne lub nieść za sobą ryzyko nieprzyjemnych powikłań) oraz proces i metody leczenia. Zapalenie spojówek często towarzyszy infekcjom górnych dróg oddechowych. 

Wyróżniamy ostre i przewlekłe zapalenie spojówek. W ostrym zapaleniu spojówek objawy pojawiają się nagle, są intensywne i utrzymują się do czterech tygodni. W przewlekłym zapaleniu spojówek objawy utrzymują się dłużej, ale są mniej nasilone. 

W jaki sposób dochodzi do zapalenia spojówek? 

Spojówka to bardzo delikatna, cienka i unaczyniona błona śluzowa, występująca na przedniej części gałki ocznej oraz na wewnętrznej powierzchni powiek. Jej zadaniem jest ochrona oczu przed urazami i infekcjami, a także nawilżanie ich poprzez rozprowadzanie łez na ich powierzchni. Jest ona bardzo wrażliwa na różne zanieczyszczenia, ostre światło lub mocne pocieranie, dlatego do rozwoju w niej stanu zapalnego może dojść niezwykle łatwo – wystarczy na przykład obecność obcego ciała w oku lub zbyt intensywne pocieranie oczu dłońmi. 

Objawy zapalenia spojówek 

W przebiegu zapalenia spojówek najczęściej pojawiają się następujące objawy:

• zaczerwienienie oka wynikające z przekrwienia spojówki;
• pieczenie, swędzenie, łzawienie;
• obrzęk powiek;
• nadwrażliwość na światło;
• ropna, wodnista lub śluzowa wydzielina z oka;
• uczucie ciała obcego w oku lub tzw. „piasku” pod powiekami.

Często przy zapaleniu spojówek występują powiększone węzły chłonne, zapalenie gardła, kaszel lub katar – są to symptomy infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych lub reakcji alergicznej. 

Zapalenie spojówek – przyczyny 

Przyczyny zapalenia spojówek mogą być różne. Najczęściej za rozwijający się stan zapalny odpowiadają: bakterie, wirusy, grzyby, alergeny lub pasożyty, ale zapalenie spojówek może być spowodowane także przez promieniowanie UV, uraz oka, zespół suchego oka, zanieczyszczone środowisko, kurz, pył, źle skorygowaną wadę wzroku, czy środki chemiczne (gaz drażniący, dym). 

Zapalenie spojówek – rodzaje 

W zależności od tego, co wywołało stan zapalny, wyróżniamy następujące rodzaje zapalenia spojówek: 

• Wirusowe

Może rozwinąć się samoistnie lub towarzyszyć innej infekcji wirusowej, najczęściej górnych dróg oddechowych. Symptomami wirusowego zapalenia spojówek jest swędzenie, uczucie ciała obcego w oku, wodnista lub śluzowa wydzielina. Często wirusowemu zapaleniu spojówek towarzyszą dodatkowe objawy takie jak kaszel, katar lub powiększone węzły chłonne. Wirusowe zapalenie spojówek początkowo rozwija się w jednym oku, a następnie obejmuje drugie, zwykle ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie. 

• Bakteryjne 

Najczęściej wywołane jest przez bakterie paciorkowca lub gronkowca. Zakażenie może wystąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu oka z bakteriami, np. poprzez dotykanie oczu brudnymi rękami, czy używanie zanieczyszczonych kosmetyków do oczu. W grupie ryzyka są także osoby noszące soczewki kontaktowe (zwłaszcza jeśli nie pielęgnują ich prawidłowo) oraz osoby cierpiące na zapalenie zatok. Charakterystycznym symptomem bakteryjnego zapalenia spojówek jest ropna wydzielina, powodująca zlepianie się powiek, zwłaszcza po przebudzeniu. Ponadto oko jest zaczerwienione, obrzęknięte, łzawi, występuje poczucie ciała obcego lub „piachu” w oku. 

• Alergiczne 

Jest wywołane przez kontakt oka z alergenem, czyli substancją, którą organizm błędnie rozpoznaje jako potencjalnie szkodliwą. Najczęściej alergiczne zapalenie spojówek wywołują takie alergeny jak: pyłki kwiatów, sierść zwierząt, roztocza kurzu domowego, pleśń, czy kosmetyki. Alergiczne zapalenie spojówek objawia się silnym swędzeniem oczu i nosa, zaczerwienionymi i obrzękniętymi powiekami, nadmiernym łzawieniem i katarem siennym. Stan zapalny trwa tak długo, jak kontakt z alergenem. 

• Grzybicze 

Ten rodzaj zapalenia spojówek zdarza się niezwykle rzadko i zazwyczaj jest następstwem przeniesienia patogenu z okolic intymnych do oka lub powikłaniem po długotrwałej antybiotykoterapii. 

Zapalenie spojówek u dzieci 

Zapalenie spojówek u dzieci zwykle ma takie samo podłoże jak u dorosłych, są one jednak bardziej narażone na infekcję ze względu na częste dotykanie twarzy i oczu brudnymi rękami oraz przebywanie w miejscach takich jak przedszkole czy szkoła, gdzie łatwo o zakażenie. U dzieci najczęściej występuje zapalenie spojówek o podłożu bakteryjnym lub alergicznym, wirusowe zapalenie spojówek występuje u nich rzadziej. 

U noworodków zdarza się, choć rzadko, zapalenie spojówek spowodowane przeniesieniem patogenu z matki na dziecko podczas porodu naturalnego. W ten sposób u dziecka może się rozwinąć chlamydiowe, rzeżączkowe lub opryszczkowe zapalenie spojówek. 

U niemowląt często nawracające zapalenie spojówek może mieć związek z niedrożnością kanalika łzowego. 

Każde zapalenie spojówek u dzieci poniżej 1. roku życia wymaga konsultacji lekarskiej. U dzieci starszych można najpierw wspomagać się metodami domowymi, a jeśli objawy nie ustępują lub się nasilają, udać się do lekarza okulisty lub pediatry.  

Zapalenie spojówek – kiedy do lekarza? 

Alergiczne zapalenie spojówek może mieć charakter sezonowy lub utrzymywać się przez cały rok. Bakteryjne i wirusowe zapalenie spojówek zazwyczaj ustępują samoistnie po około 1–2 tygodniach. Ponieważ jednak objawy towarzyszące zapaleniu spojówek bywają uciążliwe, lepiej udać się do okulisty, który zaleci odpowiednie leczenie, dzięki czemu stan zapalny i nieprzyjemne objawy ustąpią szybciej.  

Bezwzględnie do okulisty należy się udać, jeśli zapaleniu spojówek towarzyszą takie objawy jak: silny ból oka, światłowstręt, twarda gałka oczna, zaburzenia widzenia, nudności, czy wymioty. 

Jak leczyć zapalenie spojówek? 

Metody leczenia zapalenia spojówek zależą od tego, co wywołało stan zapalny. Wirusowe zapalenie spojówek leczy się lekami przeciwwirusowymi, grzybicze – lekami przeciwgrzybiczymi, bakteryjne wymaga podania antybiotyku. We wszystkich trzech przypadkach leki przyjmuje się w postaci kropel lub maści do oczu. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek najlepiej unikać kontaktu z alergenem wywołującym reakcję alergiczną, jeśli jednak nie jest to możliwe lub alergen nie jest znany, stosuje się leki przeciwalergiczne w postaci kropli do oczu lub doustnie przyjmowanych tabletek. 

Zapalenie spojówek – domowe metody 

Leczenie farmakologiczne można wspomóc domowymi metodami. Pomocne będą krople do oczu, które działają nawilżająco, łagodząco i kojąco. Mogą je stosować dzieci, dorośli, kobiety w ciąży i karmiące piersią, a także osoby noszące soczewki kontaktowe. Należy tylko pamiętać, że podczas zapalenia spojówek noszenie soczewek kontaktowych nie jest wskazane, ponieważ utrudniają one leczenie oraz zwiększają ryzyko powikłań. Ponadto należy wyrzucić dotychczas używane soczewki kontaktowe, a po wyleczeniu stanu zapalnego sięgnąć po nową parę. 

Ulgę przyniosą także zimne okłady i płukanie oczu solą fizjologiczną. 

W tym miejscu należy wspomnieć o higienie, która w przypadku zapalenia spojówek ma bardzo istotne znaczenie. Przy przemywaniu oczu za każdym razem należy używać nowego płatka kosmetycznego, a do wycierania twarzy najlepiej stosować papierowe ręczniki – takie rozwiązanie zapobiegnie rozprzestrzenianiu się infekcji. Należy także często myć ręce, zarówno przed, jak i po dotknięciu oczu. 

Podczas zapalenia spojówek zaleca się zrezygnowanie z makijażu, kosmetyki mogą dodatkowo podrażniać oczy, a ponadto podczas ich zmywania infekcja może się przenosić z oka na oko, co powoduje nawracanie stanu zapalnego i przedłuża proces jego leczenia. 

Zapalenie spojówek w ciąży 

Zapalenie spojówek w ciąży nie jest groźne i nie powinno mieć żadnego negatywnego wpływu na jej przebieg, nawet we wczesnym okresie. Kobieta w ciąży bez obaw może też stosować krople do oczu z antybiotykiem, ponieważ nie przenika on do krwi i działa tylko miejscowo. 

Wyjątkiem są infekcje, które mogą się przenosić z matki na dziecko podczas porodu siłami natury, i które stanowią realne zagrożenie dla zdrowia noworodka. Mowa tu o chlamydiowym, rzeżączkowym lub opryszczkowym zapaleniu spojówek. Obecnie jednak, dzięki badaniom prenatalnym, zdarzają się one bardzo rzadko. 

Do czego prowadzi nieleczone zapalenie spojówek? 

Prawidłowo leczone zapalenie spojówek rzadko prowadzi do powikłań. Czasem może rozwinąć się zapalenie rogówki, co powoduje pogorszenie wzroku, jeszcze rzadziej może dojść do zapalenia błony naczyniowej oka. 

Zapalenie spojówek najgroźniejsze jest dla noworodków, ponieważ związane jest z większym ryzykiem poważnych powikłań, grożących całkowitą utratą wzroku lub nawet zgonem dziecka. 

Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe? 

Wysoce zaraźliwe jest zapalenie spojówek na tle wirusowym i bakteryjnym. Wirusy i bakterie odpowiedzialne za stan zapalny spojówki mogą się przenosić poprzez bliski kontakt z osobą chorą lub przedmiotami, których ta osoba używała. Ponadto wirusy mogą przenosić się drogą kropelkową podczas kichania lub kaszlu. Dlatego zaleca się, by osoba z zapaleniem spojówek przez kilka pierwszych dnia infekcji unikała kontaktu z innymi osobami, ograniczyła wychodzenie z domu, używała wyłącznie osobistych przedmiotów higienicznych oraz często myła ręce i unikała dotykania oczu. 

Jak zapobiegać zapaleniu spojówek? 

Oto kilka rad, które pomogą zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby:

• myj często ręce i unikaj dotykania oczu brudnymi dłońmi;
• dbaj o odpowiednią higienę soczewek kontaktowych i regularnie je wymieniaj;
• nie pożyczaj kosmetyków do oczu i soczewek kontaktowych od innych osób;
• korzystaj tylko ze swoich ręczników i innych osobistych przedmiotów higienicznych;
• podczas choroby nie korzystaj z basenu;
• ogranicz czas spędzany przed ekranem telewizora, komputera, laptopa lub smartfonu;
• często wymieniaj pościel i ręczniki.