Hiperprolaktynemia – na czym polega? 

Hiperprolaktynemią nazywamy zaburzenie gospodarki hormonalnej, które szczególnie często występuje u kobiet, ale czasami dotyka również mężczyzn. Prawidłowe stężenie prolaktyny we krwi jest niższe niż 20 ng/ml u kobiet oraz niższe niż 15 ng/ml u mężczyzn. O hiperprolaktynemii mówimy gdy te normy zostają przekroczone.

Dziś przyjrzymy się hiperprolaktynemii u mężczyzn. Jakie objawy daje podwyższony poziom prolaktyny u mężczyzn i jak wpływa to na funkcjonowanie organizmu? 

Za co odpowiada prolaktyna u mężczyzn?

Prolaktyna (PRL, inaczej hormon luteotropowy – LTH) to hormon występujący zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Za jego produkcję w pierwszej kolejności odpowiada przedni płat przysadki mózgowej, ale w mniejszych ilościach wytwarzany jest także przez macicę, komórki układu odpornościowego, tkanki mózgu, gruczoły sutkowe, prostatę, skórę i tkankę tłuszczową, endometrium, łożysko, a także niektóre komórki nowotworowe. Stężenie prolaktyny we krwi zmienia się w ciągu dnia: największe jest w nocy podczas snu, w ciągu dnia stopniowo opada. U zdrowego mężczyzny stężenie tego hormonu fizjologicznie wzrasta również w sytuacji stresowej, podczas wysiłku fizycznego, podczas stosunku płciowego, po spożytym posiłku lub przy niskim stężeniu cukru we krwi. 

Prolaktyna pełni szereg istotnych funkcji w organizmie (wpływa na ponad 300 procesów biologicznych). Jej głównym zadaniem jest regulacja laktacji u kobiet i wzrostu płodu w czasie ciąży. U mężczyzn prolaktyna odpowiada przede wszystkim za stymulację jąder do wydzielania testosteronu oraz funkcje seksualne (poziom libido). Ponadto u obu płci prolaktyna m.in.:

• reguluje pracę układu odpornościowego;
• reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową (osmoregulacja);
• wpływa na metabolizm;
• warunkuje odporność organizmu na stres;
• wspiera tworzenie się więzi rodzicielskich między rodzicami a potomkiem. 

Zarówno niedobór, jak i nadmiar prolaktyny w organizmie mogą mieć negatywny wpływ na stan zdrowia i ogólne samopoczucie człowieka. 

Jakie są przyczyny podwyższonej prolaktyny u mężczyzn?

Jak już wiemy – poziom prolaktyny może się zmieniać pod wpływem różnych czynników i jest to zjawisko fizjologiczne, nie świadczące o żadnej chorobie (tzw. hiperprolaktynemia czynnościowa, czyli okresowy wzrost prolaktyny, nie spowodowany żadną zmianą organiczną). Do przyczyn patologicznych powodujących u mężczyzn wzrost poziomu prolaktyny zaliczamy natomiast:

• gruczolaki, czyli łagodne guzy przysadki mózgowej, zwane guzami prolaktynowymi (Prolactinoma) lub inne guzy zlokalizowane w okolicy przysadki mózgowej;
• uszkodzenia podwzgórza (spowodowane np. krwotokiem, nowotworem lub zabiegiem chirurgicznym w tej okolicy);
• stosowanie niektórych leków (np. na nadciśnienie, chorobę wrzodową, leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki hormonalne, leki przeciwwymiotne i poprawiające perystaltykę jelit);
• choroby endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy, cukrzyca, akromegalia);
• inne choroby (np. niewydolność nerek lub wątroby, półpasiec, padaczka);
• uraz fizyczny (najczęściej klatki piersiowej lub głowy). 

Jakie objawy daje podwyższony poziom prolaktyny u mężczyzn? 

Hiperprolaktynemia u mężczyzn może objawiać się:

• spadkiem libido;
• zaburzeniami erekcji;
• zaburzeniami płodności (mniejsza ruchliwość plemników, spadek objętości ejakulatu, zbyt mała ilość plemników w nasieniu, czyli oligospermia);
• ginekomastią, czyli powiększeniem gruczołów piersiowych (niekiedy towarzyszy temu również mlekotok);
• odwapnieniem kości (osteoporoza);
• spadkiem masy mięśniowej i kostnej, przy jednoczesnym wzroście ilości tkanki tłuszczowej;
• hipotrofią jąder, czyli zmniejszeniem ich wielkości;
• hipogonadyzmem, czyli nieprawidłowym funkcjonowaniem jąder;
• zmniejszeniem owłosienia płciowego, zarostu na twarzy i innego owłosienia występującego w miejscach typowych dla mężczyzn;
• problemami sercowo-naczyniowymi;
• stanami depresyjnymi;
• obniżeniem nastroju;
• drażliwością. 

Jeśli przyczyną wysokiej prolaktyny u mężczyzn jest gruczolak, może on powodować dodatkowe objawy takie jak: ból głowy, ubytki pola widzenia oraz niedoczynność przysadki. 

Kiedy i jak badać poziom prolaktyny u mężczyzn? 

Hiperprolaktynemię u mężczyzn rozpoznaje się na podstawie oznaczenia poziomu prolaktyny we krwi. Badanie wykonuje się na czczo po przespanej nocy, w godzinach porannych (najlepiej do 3 godzin po przebudzeniu). Na dzień przed badaniem należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, ciężkiej pracy, stresu, ponieważ te czynniki mogą wpływać na zafałszowanie wyników badania. Na dobę przed badaniem zaleca się także odstawienie niektórych leków (oczywiście po konsultacji z lekarzem). Przed pobraniem krwi do badania pacjent powinien odpocząć przez około pół godziny w pozycji siedzącej. 

W celu rozpoznania hiperprolaktynemii czynnościowej wykonuje się badanie MTC, czyli test z metoklopramidem. Polega on oznaczeniu stężenia prolaktyny we krwi najpierw na czczo, a następnie w odstępach czasowych 60 i 120 minut po zażyciu przez pacjenta tabletki z metoklopramidem. Prawidłowy wynik badania powinien wskazywać na 2–4-krotny wzrost stężenia prolaktyny. Sześciokrotny wzrost tego hormonu potwierdza hiperprolaktynemię czynnościową. Natomiast w przypadku, kiedy prolaktyna nie wzrasta lub jej wzrost jest niewielki, wynik może wskazywać na obecność guza lub innej nieprawidłowości w okolicach przysadki mózgowej – wówczas należy wykonać rezonans magnetyczny. 

Jak obniżyć wysoką prolaktynę u mężczyzn? 

Leczeniem hiperprolaktynemii u mężczyzn zajmuje się endokrynolog i jest ono uzależnione od przyczyny powodującej to zaburzenie. Najczęściej hiperprolaktynemię leczy się farmakologicznie za pomocą leków dopaminergicznych, które stabilizują poziom prolaktyny. Jeśli przyczyną podwyższonej prolaktyny jest guz przysadki i nie reaguje on na podawane leki, konieczne może się okazać jego operacyjne usunięcie. 

Jeśli problem powodują dotychczas przyjmowane leki, należy je odstawić lub zmienić, oczywiście pod kontrolą lekarza. By złagodzić dolegliwości związane z hipogonadyzmem, podaje się pacjentowi testosteron. 

Proces leczenia hiperprolaktynizmu może trwać nawet kilka lat. Zbyt wczesne jego przerwanie może spowodować nawrót objawów lub powiększenie się rozmiarów guza. Po zakończonym leczeniu, ale również w trakcie jego trwania, należy regularnie kontrolować stężenie poziomu prolaktyny we krwi.

Źródła:

1. https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-endokrynologiczne,hiperprolaktynemia,artykul,1644741.html 
2. https://www.termedia.pl/Hiperprolaktynemia,4,12413,1,1.html 
3. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/hormony/hiperprolaktynemia-przyczyny-objawy-i-leczenie-aa-exxD-tS7G-EVWQ.html 
4. https://www.medme.pl/choroby/hiperprolaktynemia-objawy-przyczyny-i-leczenie-czym-jest,73896.html 
5. https://badaniakrwi.pl/wysoki-poziom-prolaktyny-u-mezczyzn-przyczyny-objawy-i-leczenie/ 
6. https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/77749,hiperprolaktynemia-i-guz-prolaktynowy 
7. https://zdrowegeny.pl/poradnik/prolaktyna 
8. https://postepyandrologii.pl/wp-content/uploads/2022/02/PAO-Szpak-Ulczok_2-2-2021.pdf
9. Hiperprolaktynemia: przyczyny, diagnostyka, leczenie, Michał Karasek, Marek Pawlikowski, Andrzej Lewiński, „Endokrynologia Polska”, tom 57., numer 6/2006