Czy są leki na otyłość? 

Leczenie otyłości składa się z trzech ścieżek:

• leczenia niefarmakologicznego obejmującego zmianę stylu życia, odpowiednią dietę i aktywność fizyczną;
• leczenie farmakologiczne;
• leczenie chirurgiczne (bariatria), czyli zabiegi zmniejszające objętość żołądka lub operacje zespolenia omijające żołądek.

Kiedy otyłość leczy się farmakologicznie?  

Farmakologiczne leczenie otyłości wprowadza się u pacjentów, u których metody niefarmakologiczne nie przyniosły oczekiwanych i trwałych rezultatów w postaci utraty masy ciała.

Wskazaniem do farmakoterapii jest:

• wskaźnik BMI równy lub większy 30kg/m²;
• wskaźnik BMI równy lub większy 27kg/m² oraz występowanie jednej lub więcej chorób towarzyszących otyłości takich jak: cukrzyca, stan przedcukrzycowy, nadciśnienie tętnicze, obturacyjny bezdech senny, podwyższony cholesterol i trójglicerydy lub inne zaburzenia metaboliczne.

O konieczności zastosowania leczenia farmakologicznego decyduje lekarz na podstawie indywidualnej oceny stanu zdrowia pacjenta i jego potrzeb, uwzględniając potencjalne korzyści oraz ryzyko, a także ewentualne interakcje z innymi przyjmowanymi lekami. Farmakologiczne leczenie otyłości jest bezpieczne i może przynieść optymalne efekty wyłącznie wtedy, kiedy jest prowadzone pod kontrolą lekarską. 

Należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne otyłości nie zastępuje leczenia niefarmakologicznego, a jedynie je uzupełnia – pomaga w przestrzeganiu zaleceń dietetycznych i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań. Kluczowe znaczenie w leczeniu choroby otyłościowej ma zmiana stylu życia, nawyków żywieniowych oraz regularna aktywność fizyczna, a także motywacja do zrzucenia „nadprogramowych” kilogramów. 

Leki na otyłość dostępne w Polsce 

Obecnie na polskim rynku  w leczeniu otyłości stosuje się: 

• analogi GLP-1 (analogi ludzkiego glukagonopodobnego peptydu 1 – liraglutyd oraz semaglutyd) –  ich działanie polega na zmniejszeniu apetytu i zwiększeniu poczucia sytości, dzięki czemu zmniejsza się ilość spożywanego pokarmu. Ponadto spowalnia on motorykę przewodu pokarmowego. Na rynku polskim liraglutyd dostępny jest jako lek Saxenda a semaglutyd jako Wegovy w postaci roztworu do wstrzykiwań podskórnych (mimo, że w Polsce Saxenda zarejestrowana jest jako lek do leczenia otyłości, substancję czynną leku wykorzystuje się także w leczeniu cukrzycy- preparat Victoza, podobnie jest z semaglutydem- w leczeniu cukrzycy zarejestrowany jest preparat Ozempic). 
  
  
• orlistat (inhibitor lipaz z przewodu pokarmowego) – to najstarszy lek na otyłość w Polsce, obecnie stosuje się go coraz rzadziej z powodu niskiej efektywności i potencjalnych działań niepożądanych uciążliwych dla pacjenta- tłuszczowych biegunek, wzdęć. Jego działanie polega na hamowaniu lipaz, czyli enzymów wytwarzanych w przewodzie pokarmowym odpowiedzialnych za rozkład tłuszczów, dzięki czemu zmniejsza się ich wchłanianie o 25%. Na rynku polskim dostępny jako lek Xenical w postaci tabletek. 
  
• preparat złożony naltreksonu z bupropionem – połączenie tych dwóch składników zmniejsza apetyt, zwiększa uczucie sytości. Wpływa na tzw. układ nagrody w mózgu, hamując potrzebę jedzenia dla czucia się dobrze a nie dla zaspokojenia głodu. Może być szczególnie przydatne dla osób “zajadających stres”. Na rynku polskim dostępny jako lek Mysimba w postaci tabletek.
  
  
• tyrzepatid – to stosunkowa nowość na rynku leków. Tyrzepatid jako związek leczniczy został zatwierdzony przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków w maju 2022 roku, a przez Europejską Agencję Leków w listopadzie 2022 roku. Jego działanie polega na opóźnieniu opróżniania żołądka, przez co zmniejsza się łaknienie i  wydłuża uczucie sytości po posiłku. W Polsce ten lek dostępny jest pod nazwą Mounjaro w postaci roztworu do wstrzykiwań podskórnych. Zgodnie z oficjalnymi zaleceniami stosowany jest także jako lek w terapii cukrzycy typu 2. 

Wszystkie powyższe leki wydawane są na receptę i powinny być przyjmowane pod kontrolą lekarza. Leki stosowane w leczeniu otyłości może przepisać między innymi lekarz rodzinny, internista, diabetolog, hipertensjolog lub psychiatra. 

Czy leki na otyłość są refundowane?

Od stycznia 2021 roku wszystkie leki na receptę stosowane wyłącznie w terapii otyłości nie są refundowane. Część leków wspólna dla leczenia otyłości i cukrzycy jest refundowana w tym drugim wskazaniu ale niestety nie dla każdego pacjenta z cukrzycą. Przykładem takiego leku jest Ozempic, który zarejestrowany jest jako lek stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2, jednak jednym z jego „skutków ubocznych” jest redukcja masy ciała. Niestety, w związku z tym, lek ten cieszy się również dość sporą popularnością u osób, które na cukrzycę nie chorują, ale za to bardzo chciałyby pozbyć się „nadprogramowych” kilogramów.  

Leki na otyłość – skutki uboczne 

Tak jak wszystkie leki, również te stosowane w leczeniu otyłości, mają swoje skutki uboczne. Najczęściej są to problemy ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, biegunki, zaparcia, wzdęcia, bóle brzucha, ale mogą pojawić się także stany lękowe, zaburzenia nastroju, zawroty i bóle głowy, zaburzenia koncentracji, bezsenność, wypadanie włosów, problemy z ciśnieniem i gospodarką cukrową, czy zaburzenia w funkcjonowaniu różnych narządów. Przyjmowanie leków na otyłość może także zwiększać ryzyko pojawienia się stanów zapalnych trzustki. 

Mimo długiej listy skutków ubocznych powyższe preparaty, pod warunkiem, że będą stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza i pod jego kontrolą, są bezpieczne i mogą przynieść oczekiwane rezultaty w postaci redukcji masy ciała. 

Leki na otyłość dla dzieci 

Niektóre z powyższych preparatów mogą być stosowane u dzieci powyżej 12 roku życia, o włączeniu takiego leczenia decyduje lekarz po dokładnej ocenie stanu zdrowia i badań dodatkowych ponieważ u dzieci nieco inaczej definiuje się otyłość.

Suplementy diety w leczeniu otyłości.

Na rynku dostępny jest szeroki wybór produktów dostępnych bez recepty, które mają wspomagać utratę masy ciała, natomiast ich rzeczywisty wpływ na zmniejszenie masy ciała nie został potwierdzony naukowo. Często mają w swoim składzie:

• błonnik, który pęcznieje w żołądku, zmniejszając uczucie głodu i przyswajanie tłuszczu, poprawia perystaltykę jelit i reguluje rytm wypróżnień;
• młody jęczmień, który poza błonnikiem zawiera także chlorofil, wspomagający proces odchudzania; 
• wyciąg z ananasa, który dzięki zawartości bromeliny wspomaga działanie układu pokarmowego;
• ocet jabłkowy, który pobudza perystaltykę jelit;
• kofeinę, guaranę, kapsaicyne, które przyspieszają metabolizm;
• witaminę D, której osoby otyłe często mają niedobór
• witaminę C, która bierze udział w przemianach tłuszczy
• witaminę B12, która poprawia metabolizm i przyspiesza spalanie tłuszczu. 

Pewną nowością jest probiotyk zawierający bakterię Akkermansia muciniphila, która poprzez modyfikację składu bakterii jelitowych sprzyja utracie masy ciała.

Leki na otyłość a planowanie ciąży 

Nie zaleca się stosowania leków na otyłość u kobiet planujących zajść w ciążę. Niektóre z nich (Saxenda, Wegovy, Munjaro) wykazały podczas badań na zwierzętach szkodliwy wpływ na ich rozrodczość, brakuje danych o wpływie tych leków na przebieg ciąży u człowieka oraz na zdrowie matki i dziecka. Jeśli kobieta planuje mieć dziecko, powinna przed zastosowaniem tych leków zasięgnąć opinii lekarza. 

Podsumowanie 

Leczenie otyłości to proces złożony, a zatem nie ma cudownego leku na otyłość. Farmakoterapia może wspierać proces chudnięcia, jednak kluczową kwestią zawsze jest zmiana stylu życia, odpowiednia dieta i regularna aktywność fizyczna. Decyzja o zastosowaniu leków na otyłość powinna być także podjęta po konsultacji z lekarzem, który oceni ewentualne plusy i minusy tego postępowania oraz dostosuje leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Konsultacja tekstu: lek. Barbara Wojdat, specjalista chorób wewnętrznych