Czym jest woskowina? 

Woskowina to naturalna wydzielina znajdująca się w uchu zewnętrznym. Produkowana w normalnych ilościach pełni funkcje ochronne, nawilżające i oczyszczające. Samoistnie przemieszcza się od błony bębenkowej w kierunku wyjścia, a wraz z nią usuwane są wszelkie zanieczyszczenia gromadzące się w przewodzie słuchowym. Czasem zdarza się jednak, że woskowina gromadzi się w nadmiernych ilościach, zbija się w kulki, twardnieje i tworzy czop woskowinowy, zatykający przewód słuchowy.

Jakie są przyczyny nadmiernej produkcji woskowiny? 

Kiedy woskowiny jest zbyt dużo, a jej nadmiar nie jest usuwany, dochodzi do jej gromadzenia się w uszach. Na nadmiar woskowiny w uszach może mieć wpływ:

• nieprawidłowe czyszczenie uszu przy pomocy patyczków kosmetycznych lub innych przedmiotów. Nie tylko pobudzają one produkcję woskowiny, ale także mogą doprowadzić do wepchnięcia jej głębiej i zatkania przewodu słuchowego;
• stosowanie aparatów słuchowych, które uniemożliwiają samooczyszczanie się ucha;
• korzystanie ze słuchawek dousznych, które podobnie jak patyczki kosmetyczne, mogą popychać woskowinę w głąb kanału słuchowego;
• budowa przewodu słuchowego zewnętrznego – im jest on węższy i bardziej kręty, tym częściej dochodzi do zalegania w nim woskowiny;
• wiek – u osób starszych i małych dzieci ryzyko zatkania ucha czopem woskowinowym jest większe. 

Ucho zatkane woskowiną – objawy 

Przewód słuchowy ma długość około 3 cm, a jego średnica wynosi około 7 mm. To oznacza, że wystarczy naprawdę niewiele, by go częściowo lub całkowicie zatkać. O zatkanym uchu mówimy wtedy, kiedy światło kanału słuchowego ulegnie zwężeniu.

Najczęstszą przyczyną zatkanego ucha jest właśnie zalegający w przewodzie słuchowym nadmiar woskowiny. Jakie objawy mogą wskazywać na ucho zatkane woskowiną? 

• szum w uszach,
• zawroty głowy,
• pogorszenie słuchu,
• ból ucha,
• swędzenie ucha,
• kaszel,
• uczucie pełności w uchu,
• zapalenie ucha zewnętrznego.

Objawy te mogą się nasilać, kiedy do ucha dostanie się woda. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ woda rozmiękcza nagromadzoną woskowinę i sprawia, że czop woskowinowy puchnie i zwiększa swoją objętość. Dlatego do zatkania ucha zalegającą woskowiną tak często dochodzi po kąpieli w basenie, jeziorze lub jakimkolwiek innym zbiorniku wodnym, a nawet podczas mycia głowy pod prysznicem lub w wannie.  Wystarczy, by czop woskowinowy zatkał 80% średnicy przewodu słuchowego, aby spowodować ból ucha. 

Jak odetkać ucho zatkane woskowiną? 

W pierwszej kolejności można spróbować odetkać ucho samodzielnie domowymi, ale bezpiecznymi, metodami. Najlepiej w tym celu wykorzystać specjalne preparaty zakupione w aptece. Są to najczęściej krople lub spraye do uszu na bazie wody lub olei, których zadaniem jest rozpuszczenie zalegającej w uszach woskowiny lub czopów woskowinowych. Po 3–5 dniach ich stosowania woskowina powinna samoistnie wypłynąć. 

Pod żadnym pozorem do usuwania nadmiaru zgromadzonej w uszach woskowiny nie powinno się stosować patyczków kosmetycznych! Mogą one tylko pogorszyć sprawę, upychając woskowinę w głąb przewodu słuchowego. Może to doprowadzić do częściowej utraty słuchu, a nawet do uszkodzenia błony bębenkowej. 

Zatkane ucho – kiedy do lekarza? 

Do lekarza, najlepiej laryngologa, należy się udać, kiedy domowe metody na usunięcie nadmiaru woskowiny z uszu nie przyniosą oczekiwanego rezultatu. Wizyta u laryngologa jest też konieczna, kiedy czop woskowinowy uda się usunąć, ale ból ucha lub inne towarzyszące zatkanemu uchu objawy nie ustępują. 

W jaki sposób może pomóc lekarz? W gabinecie lekarskim wykorzystuje się różne metody usuwania z ucha czopu woskowinowego.

Irygacja  płukanie uszu

Zabieg płukania uszu może wykonać tylko lekarz, który za pomocą strzykawki wypełnionej ciepłą wodą lub mieszanką wody z solą fizjologiczną wypłukuje nadmiar woskowiny, kierując do środka ucha strumień wody pod odpowiednim ciśnieniem. Ta metoda ma jednak swoje wady – czop woskowinowy może oderwać się zbyt gwałtownie i uszkodzić błonę bębenkową. Ponadto nie zaleca się stosowania tej metody osobom z już uszkodzoną błoną bębenkową, chorującym na cukrzycę, z obniżoną odpornością (AIDS) lub przyjmującym leki przeciwzakrzepowe, ponieważ wiąże się to z ryzykiem powikłań i trudnością w gojeniu ewentualnych uszkodzeń mechanicznych przewodu słuchowego. Czasem po płukaniu uszu, by zapobiec ewentualnej infekcji, zaleca się stosowanie kropli do uszu zawierających kwas octowy w celu zakwaszenia środowiska w przewodzie słuchowym.

Manualne czyszczenie uszu

Laryngolog może wykonać manualne czyszczenie uszu z użyciem specjalistycznych narzędzi – polegające  na usunięciu woskowiny za pomocą pęsety, haczyka, kleszczyków usznych czy cienkiego ssaka. Zdarza się, że zabieg wykonuje się pod kontrolą mikroskopu. Również i ta metoda ma swoje wady – może skutkować uszkodzeniem błony bębenkowej, przewodu słuchowego lub zakażeniem. Tę metodę zaleca się osobom ze zwężonym kanałem słuchowym, po operacji ucha, z założonym drenażem lub po perforacji błony bębenkowej. 

Środki rozpuszczające woskowinę

Czasem, kiedy czop woskowinowy jest zbyt duży lub ilość nagromadzonej woskowiny jest zbyt duża, lekarz może odesłać pacjenta do domu i zalecić mu stosowanie przez kilka dni środków rozpuszczających i zmiękczających woskowinę. Dopiero po tym laryngolog będzie mógł dokładnie wyczyścić ucho przeprowadzając zabieg płukania uszu. Mimo że jest to najmniej inwazyjna metoda na usunięcie czopa woskowinowego i wiąże się z małym ryzykiem powikłań, nie zaleca się jej w przypadku zapalenia ucha środkowego czy perforacji błony bębenkowej. 

Zdarza się, że do odetkania zatkanego woskowiną ucha konieczne jest zastosowanie więcej niż jednej metody. O tym, z której należy skorzystać i w jakich odstępach czasowych decyduje lekarz. Czyszczenie uszu u laryngologa zawsze poprzedzone jest badaniem otoskopowym. Również po zabiegu, w celu wykluczenia powikłań, ponownie wykonuje się ocenę otoskopową. 

Jak prawidłowo dbać o higienę, by uniknąć zatkania ucha zalegającą w nim woskowiną? 

Aby nie dopuścić do zatkania ucha zalegającą w nim woskowiną, należy zadbać o właściwą higienę i pamiętać o następujących zasadach:

• małżowiny uszne myjemy wodą z mydłem,
• ucho zewnętrzne oczyszcza się samo, jednak nie u wszystkich mechanizm samooczyszczania działa równie sprawnie. U osób z wąskim przewodem słuchowym, nieprawidłową budową anatomiczną ucha, atopowym zapaleniem skóry, małych dzieci oraz starszych osób należy stosować dodatkowe metody oczyszczania uszu;
• nie używamy patyczków kosmetycznych do czyszczenia uszy, zamiast nich lepiej sięgnąć po specjalne preparaty (krople i spraye) rozpuszczające woskowinę;
• osoby noszące aparat słuchowy powinny regularnie go czyścić;
• słuchawki douszne warto zmienić na nauszne.

I jeszcze jedna ważna rzecz – jak we wszystkim, również w pielęgnacji uszu, należy zachować umiar. Zbyt częste usuwanie woskowiny może bowiem doprowadzić do jej nadprodukcji.