Znamiona skórne – co to? 

Znamiona skórne, potocznie nazywane pieprzykami, występują na skórze niemal każdego człowieka – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Część z nich jest wrodzona, inne nabywamy wraz z wiekiem. Przeciętnie na skórze człowieka występuje około 20–30 zmian skórnych.

Znamiona skórne to ciemne, płaskie lub wypukłe zmiany w kolorze od jasnego do ciemnego brązu. Powstają na ciele pod wpływem promieniowania słonecznego wskutek namnożenia się komórek barwnikowych, czyli tzw. melanocytów. Zwykle są łagodne, jednak należy je regularnie kontrolować – samodzielnie lub przynajmniej raz w roku u dermatologa – ponieważ mogą przekształcić się w czerniaka, czyli nowotwór złośliwy skóry wywodzący się z komórek barwnikowych. Ryzyko przeobrażenia się znamion skórnych w zmianę o charakterze nowotworowym wzrasta między 70–80 rokiem życia. U dzieci znamiona skórne rzadko ulegają zezłośliwieniu. 

Kiedy usunąć znamiona skórne? 

Wiele osób decyduje się na usunięcie znamion skórnych ze względów estetycznych, szczególnie jeśli występują one na twarzy. Najczęściej jednak usunięcie znamion skórnych podyktowane jest względami zdrowotnymi. Co powinno nas zaniepokoić w wyglądzie znamion skórnych? Z pomocą przychodzi tutaj prosta metoda ABCDE, opracowana przez Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne, która pozwala na samodzielnie wychwycenie odchyleń od normy: 

• A (Asymmetry – asymetria) – znamię jest asymetryczne, rozlewa się na jedną stronę; 
• B (Borders – granice) – zmiana ma nierówne, nieregularne, poszarpane brzegi; 
• C (Color – kolor) – zmiana ma niejednolity kolor; 
• D (Diameter – średnica) – średnica zmiany ma powyżej 5 mm;
• E (Evolution – ewolucja) – znamię szybko zmienia rozmiar, kształt, grubość i kolor.

Zmiana skórna, budząca niepokój, powinna być skonsultowana z dermatologiem, który za pomocą dermatoskopu obejrzy ją i oceni. Dermatoskop to urządzenie, które pozwala na kilkunastokrotne powiększenie oglądanego obszaru i wychwycenie niepokojących zmian. Zmiany można również ocenić za pomocą wideodermatoskopii, która jest nowocześniejszą metodą i pozwala nie tylko na dokładniejszą diagnozę, ale również na zapisywanie i śledzenie rozwoju zmian. Oba badania są bezbolesne, bezpieczne, nieinwazyjne i nie wymagają wcześniejszych przygotowań. 

Które zmiany w takim razie kwalifikują się do usunięcia?

• te, których wygląd budzi niepokój i które wyraźnie różnią się od pozostałych znamion;
• te, które mają charakter zmian złośliwych lub istnieje podejrzenie, że mogą ulec procesowi nowotworowemu;  
• te, które zlokalizowane są w miejscu narażonym na podrażnienia (np. na ramionach, gdzie przebiegają ramiączka biustonosza lub paski torebki) lub na działanie promieni słonecznych;
• te, które zlokalizowane są poza zasięgiem naszego wzroku np. na plecach lub z tyłu głowy. 

Decyzja o usunięciu znamion powinna być zawsze poprzedzona konsultacją u dermatologa i wykonaniem niezbędnych badań. Zabieg usunięcia znamienia może przeprowadzić chirurg ogólny lub chirurg onkolog. 

Metody usuwania znamion 

1. Chirurgiczne usuwanie znamion

Metodę tę stosuje się, kiedy zmiana budzi wątpliwości onkologiczne lub istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest zmianą o charakterze złośliwym. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, przy użyciu skalpela, znamię usuwane jest z marginesem tkanek. Po wycięciu zmiana kierowana jest do badania histopatologicznego. Jest to zabieg inwazyjny, wymaga założenia szwów i opatrunku, które zdejmuje się po 7–14 dniach. Po zabiegu pozostaje niewielka blizna, która z czasem blednie. 

2. Laserowe usuwanie znamion 

Jest to metoda bezpieczna, bezinwazyjna i praktycznie bezbolesna, dlatego można ją stosować bez znieczulenia miejscowego. Polega ona na termicznym zniszczeniu zmiany i jej odparowaniu. Stosuje się ją do usuwania zmian o łagodnym charakterze. Metoda ta ma wiele zalet: 

• jest niezwykle precyzyjna i pozwala na usunięcie znamion z miejsc niedostępnych dla skalpela;
• zabiegowi nie towarzyszy krwawienie;
• nie uszkadza skóry, nie pozostawia blizn, nie wymaga szycia;
• krótki czas rekonwalescencji i gojenia się ran.

3. Elektrokoagulacja, czyli wypalanie znamion 

To metoda, która wykorzystuje prąd elektryczny o dużej częstotliwości. Do skóry przykłada się elektrodę, która wytwarza wysokątemperaturę. Pod jej wpływem zmiana ulega zniszczeniu. Zabieg może być wykonany w znieczuleniu miejscowym lub bez jego wykorzystania – w zależności od odporności pacjenta na ból. Metoda ta pozwala na bezpieczne usunięcie znamion, bez potrzeby zakładania szwów i z ograniczonym ryzykiem krwawienia. Po zabiegu skóra może być zaczerwieniona i obrzęknięta. Podobnie jak w przypadku metody laserowej, elektrokoagulację stosuje się wyłącznie do zmian o charakterze łagodnym. 

4. Krioterapia 

Metoda ta polega na silnym zamrożeniu tkanki z wykorzystaniem ciekłego azotu o temperaturze około -175 stopni Celsjusza. Pod wpływem niskiej temperatury komórki barwnikowe ulegają rozpadowi. Zabieg jest bezbolesny. 

Usunięcie znamion – postępowanie po zabiegu  

Po zabiegu usunięcia pieprzyka, by przyspieszyć proces gojenia, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich oraz odpowiednio pielęgnować ranę aż do momentu zdjęcia szwów. Należy ją codziennie przemywać, dezynfekować łagodnymi środkami oraz zmieniać opatrunek, co pomaga zapobiec zakażeniu bakteryjnemu. Rany nie można moczyć, brudzić oraz zdrapywać powstających na niej strupów. Przez około 2 tygodnie po zabiegu należy się oszczędzać i unikać naciągania skóry w miejscu usunięcia znamienia. Po około 7–14 dniach należy zgłosić się na zdjęcie szwów. Warto także pamiętać, by nie eksponować świeżej rany na działanie promieni słonecznych. Po konsultacji z dermatologiem, na całkowicie zagojoną ranę można stosować specjalne preparaty, które zapobiegają nadmiernemu rozrostowi tkanki łącznej i powstawaniu blizn. Niezależnie od tego, jaką metodę zastosowano do usunięcia znamienia, w przypadku pojawienia się dolegliwości w procesie rekonwalescencji (krwawienie, świąd, rozejście się rany itp.) należy zgłosić się do lekarza. 

Usuwanie znamion – przeciwwskazania 

Przeciwwskazaniem do usuwania znamion są: 

• aktywne infekcje wirusowe;
• zaburzenia krzepliwości krwi;
• przyjmowanie leków hamujących krzepliwość krwi;
• niektóre choroby przewlekłe;
• choroby zakaźne;
• cukrzyca;
• zakrzepica;
• skłonność do powstawania bliznowców;
• doustne przyjmowanie witaminy A;
• choroby nowotworowe (nie dotyczy nowotworów skóry);
• aktywne choroby skóry w obrębie usuwanego znamienia;
• ciąża, połóg, karmienie piersią;
• padaczka (dotyczy metody laserowej);
• przyjmowanie leków lub ziół światłouczulających (dotyczy metody laserowej);
• wszczepiony rozrusznik serca (dotyczy elektrokoagulacji);
• problemy z krążeniem (dotyczy elektrokoagulacji).

Profilaktyka znamion 

Najważniejsze w profilaktyce znamion jest unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce (zwłaszcza w godzinach 11:00–15:00), stosowanie kremów z filtrem, unikanie solariów, systematyczne kontrolowanie i obserwowanie pieprzyków.