O czym mogą świadczyć powiększone węzły chłonne?

Powiększone, bolesne lub zaczerwienione węzły chłonne nie bez powodu wzbudzają nasz niepokój, są bowiem objawem choroby – może być to zwykłe przeziębienie, ale równie dobrze mogą świadczyć o chorobie immunologicznej, problemach stomatologicznych a nawet nowotworze. O czym świadczą powiększone węzły chłonne i kiedy konieczna jest wizyta u lekarza? Podpowiadamy.

Czym są węzły chłonne i jaką pełnią rolę?

W organizmie człowieka znajduje się ponad 500 węzłów chłonnych. Ich największe skupisko występuje na szyi, pod żuchwą, za uszami, pod pachami i w pachwinach. Są to niewielkie struktury, przypominające kształtem ziarenko fasoli. Mogą znajdować się tuż pod skórą lub głębiej – w okolicach narządów wewnętrznych.

Węzły chłonne są częścią układu limfatycznego (chłonnego) i pełnią w organizmie bardzo ważną rolę. Ich zadaniem jest zbieranie limfy spływającej z różnych obszarów ciała i oczyszczanie jej z podejrzanych substancji – bakterii, grzybów, wirusów i komórek nowotworowych. Gdy napotkają na swojej drodze patogeny, uruchamia się reakcja immunologiczna, której celem jest ich unieszkodliwienie. To właśnie wtedy dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych. Ten stan określa się mianem limfadenopatii.

O czym świadczą powiększone węzły chłonne?

Powiększone węzły chłonne świadczą o tym, że w organizmie toczy się proces chorobowy. Normalnie średnica węzłów chłonnych nie przekracza kilku milimetrów, są one niebolesne i ledwie wyczuwalne. Jednak gdy ich rozmiar zwiększa się do 1–1,5 cm, mówimy już o powiększonych węzłach chłonnych. Wyjątkiem są węzły chłonne pachwinowe, które prawidłowo mają rozmiar około 1,5 cm.

Warto także wiedzieć, że węzły chłonne znacznie częściej powiększają się u dzieci niż u dorosłych, ponieważ ich układ limfatyczny nie jest jeszcze w pełni ukształtowany (następuje to około 12. roku życia). Dlatego też nawet niewielkie przeziębienie może się u dziecka objawiać widocznym obrzękiem węzłów chłonnych.

Powiększone węzły chłonne – kiedy do lekarza?

Tak naprawdę każde powiększenie węzłów chłonnych powyżej ich standardowych wymiarów wymaga konsultacji lekarskiej i nie należy tego problemu bagatelizować. Najlepiej udać się wtedy do internisty lub pediatry (w przypadku dzieci). Dobrze jednak wiedzieć, że:

• kiedy węzły chłonne są miękkie, bolesne, można je swobodnie przesuwać, a skóra w ich okolicy jest zaczerwieniona i ciepła, wówczas zwykle nie ma większych powodów do niepokoju. W tej sytuacji powiększenie węzłów chłonnych jest najprawdopodobniej spowodowane infekcją, a stan ten minie samoistnie po 2–3 tygodniach;

• kiedy węzły chłonne są twarde, niebolesne oraz nieruchome, a ich rozmiar przekracza 2 cm lub więcej i stan ten utrzymuje się dłużej niż 2–3 tygodnie – jest to sytuacja, która wymaga pilnej konsultacji lekarskiej, gdyż może wskazywać na nowotwór;

• kiedy limfadenopatii towarzyszy utrzymująca się ponad 2 tygodnie wysoka gorączka (przekraczająca 38 st. C), nagły spadek masy ciała, nocne poty, ciągłe zmęczenie i senność, czy owrzodzenie skóry w okolicy węzła – również jest to sytuacja wymagająca pilnej wizyty u lekarza;

• sygnałem alarmowym, którego nie wolno lekceważyć jest każde wyczuwalne powiększenie węzłów chłonnych łokciowych, zausznych i nadobojczykowych.

W trakcie wizyty lekarz przeprowadzi wywiad, podczas którego ustali, jak długo utrzymuje się powiększenie węzłów chłonnych, czy towarzyszą temu objawy infekcji lub inne dolegliwości oraz czy pacjent był narażony na działanie czynników sprzyjających limfadenopatii (przyjmowanie niektórych leków lub kontakt ze zwierzętami). Oceni również palpacyjnie stan węzłów chłonnych i, jeśli sytuacja będzie tego wymagać, zleci także dodatkowe badania takie jak: morfologia krwi z rozmazem, markery stanu zapalnego (CRP, OB), próby wątrobowe (ASPAT, ALAT). Ocena węzłów chłonnych położonych głębiej, których nie da się zbadać metodą dotykową, może wymagać zlecenia badania USG  lub RTG. W przypadku podejrzenia choroby nowotworowej lekarz skieruje na biopsję węzłów chłonnych.

Jakie są przyczyny powiększenia węzłów chłonnych?

Najczęstszą przyczyną powiększonych węzłów chłonnych, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, są infekcje: wirusowe (np. odra, różyczka, cytomegalia, wirusowe zapalenie wątroby), bakteryjne (np. angina, gruźlica, kiła, choroba kociego pazura), pierwotniakowe (toksoplazmoza), grzybicze (blastomykoza i histoplazmoza) lub pasożytnicze (np. wszawica). Najczęściej powodują one lokalną limfadenopatię, czyli powiększenie węzłów chłonnych zlokalizowanych najbliżej miejsca infekcji.

Powiększone węzły chłonne mogą wskazywać także na:

• nowotwory układu chłonnego (chłoniak), krwi (białaczka), szpiku kostnego (szpiczak) lub przerzuty nowotworowe;

• choroby immunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, choroba Hashimoto, sarkoidoza);

• choroby spichrzeniowe (rzadkie, wrodzone wady metabolizmu węglowodanów np. choroba Gauchera, choroba Nimanna-Picka)

• chorobę Kawasakiego (ostre zapalenie naczyń krwionośnych);

• histiocytozę (choroba układu krwiotwórczego);

• choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy);

• nadwrażliwość na niektóre leki (np. leki przeciwpadaczkowe, leki stosowane w terapii dny moczanowej, niektóre antybiotyki);

• próchnicę zębów;

• reakcję poszczepienną (szczepienia ochronne na różyczkę, odrę, ospę, gruźlicę).

Również ze względu na swoją lokalizację powiększone węzły chłonne mogą sygnalizować określony problem:

• powiększone węzły chłonne pod pachami mogą wskazywać na raka piersi i inne nowotwory, infekcję bakteryjną, reakcję poszczepienną (węzły chłonne powiększone po tej stronie, gdzie została podana szczepionka), zapalenie piersi u kobiet karmiących (po tej samej stronie, co chora pierś);

• powiększone węzły chłonne za uchem mogą wskazywać na problemy stomatologiczne (próchnica, nieprawidłowe wyżynanie się ósemek, źle leczony lub nieleczony ząb), choroby zakaźne (np. różyczka), nowotwory;

• powiększone węzły chłonne na szyi mogą wskazywać na infekcje wirusowe (np. zapalenie gardła, zakażenie górnych dróg oddechowych, HIV, mononukleoza), bakteryjne (np. angina, zakażenie gronkowcem lub paciorkowcem, szkarlatyna), nowotwory zlokalizowane w obrębie szyi i głowy, problemy stomatologiczne;

• powiększone węzły chłonne w pachwinie mogą wskazywać na choroby przenoszone drogą płciową, nowotwory zewnętrznych narządów płciowych, zakażenia skóry, choroby zakaźne (np. toksoplazmoza, cytomegalia, mononukleoza);

• powiększone węzły chłonne nadobojczykowe mogą wskazywać na nowotwory (np. rak piersi, nowotwór tarczycy), przerzuty nowotworowe, infekcję bakteryjną (np. gruźlica) lub grzybiczą (np. grzybica);

• powiększone węzły chłonne śródpiersia mogą wskazywać na choroby zakaźne (np. gruźlica), zakażenia grzybicze (np. histoplazmoza), sarkoidozę, nowotwory (chłoniak, rak płuc);

• powiększone węzły chłonne w jamie brzusznej mogą wskazywać na infekcję (wirusową, bakteryjną, grzybiczą, pierwotniakową), choroby autoimmunologiczne, nowotwory lub zapalenie jelit.

Należy pamiętać, że prawidłową diagnozę w przypadku powiększenia węzłów chłonnych może postawić wyłącznie lekarz.

Powiększone węzły chłonne u niemowlaka

Najczęściej powiększone węzły chłonne u niemowlaków wskazują na infekcję, ale mogą być także reakcją na szczepienie, towarzyszyć ząbkowaniu lub być objawem poważniejszej choroby. Dlatego każdorazowo powiększone węzły chłonne u niemowlaka należy skonsultować z pediatrą.

Jak leczyć powiększone węzły chłonne?

Leczenie powiększonych węzłów chłonnych należy rozpocząć od ustalenia, co jest przyczyną problemu. Jeśli przyczyną jest infekcja, problem rozwiąże podanie antybiotyku, leków przeciwbólowych, przeciwwirusowych, przeciwzapalnych lub przeciwgorączkowych. Jeśli przyczyna jest poważniejsza, będzie wymagać dodatkowych konsultacji lekarskich (u onkologa lub hematologa) i specjalistycznych badań (USG, RTG, biopsja, tomografia komputerowa).