Po co wykonać badanie antygenu HBs w ciąży?
Oznaczenie antygenu HBs w to bardzo ważne badanie, które powinna wykonać każda kobieta w ciąży. Pozwala ono wykryć we krwi matki obecność wirusa HBV, odpowiedzialnego za wirusowe zapalenie wątroby typu B. Wynik tego badania jest niezwykle istotny zarówno dla matki, jak i dla dziecka – pozwala zapewnić odpowiednią opiekę kobiecie podczas ciąży i noworodkowi tuż po porodzie. Na czym dokładnie polega to badanie i kiedy należy je wykonać? Wyjaśniamy.
Antygen HBs w ciąży – co to?
Antygen HBs, inaczej HBsAg, to białko znajdujące się na powierzchni wirusa HBV, który powoduje wirusowe zapalenie wątroby typu B, czyli tzw. żółtaczkę wszczepienną. Wirus HBV jest 100 razy bardziej zakaźny od wirusa HIV, dostaje się do organizmu poprzez kontakt z krwią i płynami ustrojowymi zawierającymi krew osoby zakażonej. Do zakażenia może dojść np. podczas pobierania krwi przy użyciu niesterylnych igieł, w salonie tatuażu, u kosmetyczki, czy podczas zabiegów stomatologicznych. Wirusem HBV można się także zarazić drogą płciową. Możliwa jest także transmisja wirusa z chorej matki na dziecko – przez łożysko lub podczas porodu.
Wirus HBV powoduje wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B), które może prowadzić do marskości, a nawet raka wątroby. U kobiet w ciąży WZW B grozi przedwczesnym porodem lub zakażeniem dziecka podczas porodu.
Antygen HBs to pierwszy marker wskazujący na infekcję wirusem HVP, pojawia się 3–6 tygodni od zarażenia, można go wykryć zanim jeszcze pojawią się pierwsze objawy choroby. Warto wiedzieć, że wirusowe zapalenie wątroby typu B może przebiegać bezobjawowo lub dawać nieswoiste objawy podobne do grypy. Obecność antygenu HBs we krwi może świadczyć o nosicielstwie wirusa lub o już toczącej się chorobie.
Badanie antygenu HBs – na czym polega i kiedy je wykonać
Antygen HBs można wykryć podczas badania próbki krwi pobranej tak jak do morfologii. Z tą różnicą, że badanie krwi na obecność HBsAg nie wymaga bycia na czczo i można je wykonać o dowolnej porze dnia. Wyniki badania są dostępne w ciągu jednego dnia.
Zgodnie z aktualnie obowiązującym w Polsce Standardem Organizacyjnym Opieki Okołoporodowej wydanym przez Ministra Zdrowia, każda ciężarna pomiędzy 33–37 tygodniem ciąży powinna zostać skierowana na badanie HBsAg. Jednak niektórzy specjaliści, w tym lekarze ginekolodzy Babka Medica, zalecają wykonanie tego badania już w I trymestrze ciąży, by jak najszybciej wykluczyć lub potwierdzić zakażenie wirusem i podjąć odpowiednie kroki.
Kobiety z grupy ryzyka – nosicielki wirusa HIV, po przebytej transfuzji krwi, posiadające tatuaże – powinny wykonać badanie na obecność antygenu HBs jeszcze przed zajściem w ciążę.
Badanie antygenu HBs – jak interpretować wyniki?
Antygen HBs ujemny oznacza, że we krwi nie wykryto obecności wirusa HBV. To dobra informacja, świadcząca o tym, że przyszła mama jest zdrowa, a noworodek – tak jak wszystkie inne dzieci – zostanie rutynowo zaszczepiony przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Antygen HBs dodatni potwierdza obecność wirusa HBV we krwi, co oznacza, że ciężarna albo aktualnie zmaga się z WZW B, albo chorowała wcześniej i jest nosicielką wirusa. W tej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie kolejnych badań, a przyszła mama trafia pod opiekę poradni chorób zakaźnych.
HBs dodatni w ciąży – co dalej?
Jeśli kolejne badania potwierdzą obecność wirusa HBV, konieczne będzie odpowiednie zaplanowanie porodu. Wykrycie antygenu HBs u ciężarnej nie jest wskazaniem do cesarskiego cięcia, poród może odbyć się siłami natury, jednak personel szpitala musi zostać poinformowany o tym, że kobieta jest nosicielką wirusa HBV. W tej sytuacji zostaną podjęte działania ograniczające ryzyko zarażenia dziecka podczas porodu. Noworodek, oprócz standardowej dawki szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, otrzyma również w ciągu 12 godzin od urodzenia immunoglobinę, chroniącą go przed zakażeniem WZW B. Dodatni wynik antygenu HBs nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią.
Leczenie WZW B w ciąży
Leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu B w ciąży odbywa się pod kontrolą ginekologa oraz specjalistów z poradni chorób zakaźnych. Polega ono głównie na łagodzeniu objawów choroby, zaleceniu odpowiedniej i lekkostrawnej diety, a także zdrowego stylu życia, oszczędzającego wątrobę. Na późniejszym etapie ciąży lekarz może zalecić ciężarnej przyjmowanie leków przeciwwirusowych, całkowicie bezpiecznych dla matki i dziecka. Ograniczają one ilość wirusa w organizmie matki, spowolniają zachodzące chorobowe zmiany, chronią ciężarną przed rozwojem marskości wątroby oraz minimalizują ryzyko transmisji wirusa z matki na dziecko (ich skuteczność w tym zakresie wynosi około 90%). Ponadto – by ustrzec dziecko przed zakażeniem – ciężarna otrzymuje szczepionkę przeciwko wirusowi HBV. Leczenie trwa do końca ciąży i jest kontynuowane jeszcze kilka miesięcy po porodzie.
WZW B w ciąży – czy jest groźne?
Wirusowe zapalenie wątroby typu B nie stanowi zagrożenia dla ciąży oraz noworodka wyłącznie pod warunkiem, że choroba została rozpoznana i podjęto odpowiednie czynności medyczne. Nieleczone WZW B w czasie ciąży może skutkować przedwczesnym porodem, który jest niebezpieczny dla zdrowia, a nawet życia dziecka. Brak informacji o chorobie ciężarnej może doprowadzić do zakażenia dziecka jeszcze w łonie matki lub podczas porodu – personel medyczny nie będzie miał szans odpowiednio zabezpieczyć porodu, a tym samym zapewnić bezpieczeństwa sobie oraz nowonarodzonemu dziecku w kontakcie z wydzieliną z dróg rodnych matki. U dziecka zarażonego wirusem HBV podczas porodu może rozwinąć się ostre zapalenie wątroby (najczęściej w postaci bezobjawowej), które może przejść w postać przewlekłą (nieuleczalną). Dlatego oznaczenie antygenu HBs w ciąży jest tak ważnym badaniem – wykrycie wirusa pozwala podjąć odpowiednie działania zabezpieczające matkę i dziecko jeszcze w trakcie trwania ciąży, a także otoczyć dziecko odpowiednią opieką podczas porodu i tuż po nim, tym samym ograniczając ryzyko zakażenia noworodka do minimum.