Skąd biorą się zaburzenia miesiączkowania?

Spodziewasz się miesiączki, jednak ona się nie pojawia? Taka sytuacja u wielu kobiet od razu budzi niepokój – czy słusznie? Co jest przyczyną zaburzeń miesiączkowania i kiedy jest to powód do zmartwień? Sprawdźmy.

Zaburzenia miesiączkowania – co to?

Miesiączka to objawiający się krwawieniem naturalny, cykliczny proces zachodzący w organizmie kobiety, którego celem jest przygotowanie się do potencjalnej ciąży. Cykl miesiączkowy możemy podzielić na dwie fazy:

• fazę folikularną – jej początkiem jest pierwszy dzień miesiączki, kończy się wraz z rozpoczęciem owulacji;

• fazę lutealną – jej początkiem jest pierwszy dzień owulacji, trwa do pierwszego dnia miesiączki.

Regularne miesiączki to oznaka równowagi hormonalnej i dobrego stanu zdrowia kobiety. Długość cyklu menstruacyjnego to sprawa bardzo indywidualna, jednak za normę uznaje się cykl trwający od 21 do 35 dni (liczony od pierwszego dnia krwawienia do ostatniego dnia przed kolejnym krwawieniem), podczas którego krwawienie trwa 3–7 dni, a objętość utraconej krwi mieści się w przedziale 30–80 ml. Kiedy te normy zostaną przekroczone lub krwawienie wiąże się z bolesnością – mamy do czynienia z zaburzeniami miesiączkowania. Cykle menstruacyjne nie muszą być identyczne - odchylenia 2-4 dniowe są uznawane za normę.

Zaburzenia miesiączkowania mogą pojawić się w każdym wieku – przynajmniej raz w życiu każdej kobiecie zdarzyłosię dostać okres poza oczekiwanym terminem. Najczęściej jednak problem ten dotyczy dojrzewających dziewcząt i pań w okresie przedmenopauzalnym.

Zaburzenia miesiączkowania – objawy

Do najczęstszych objawów zaburzeń miesiączkowania zalicza się:

• zmianę regularności cyklów miesiączkowych,

• plamienia między miesiączkami,

• brak miesiączki,

• pojawienie się obfitych lub skąpych miesiączek,

• ból towarzyszący krwawieniu.

Często powyższe objawy są ignorowane przez kobiety, a przecież są sygnałem alarmowym, że w organizmie dzieje się coś niedobrego. Zaburzenia miesiączkowania to także znak, że owulacja nie przebiega prawidłowo, a przecież jest ona niezbędna, by doszło do zapłodnienia. Istotne jest, by kobiety uważnie obserwowały swoje ciało, nie bagatelizowały nieprawidłowości, a w przypadku ich pojawienia się – konsultowały się z lekarzem ginekologiem.

Zaburzenia miesiączkowania – rodzaje i przyczyny

Brak miesiączki (amenorrhea)

Jeśli pierwsza miesiączka nie pojawiła się do 16. roku życia, mówimy wtedy o braku miesiączki o charakterze pierwotnym. Ten stan najczęściej wynika z niedorozwoju jajników, niedojrzałości hormonalnej, czy zaburzeń pracy podwzgórza lub przysadki mózgowej. Przyczyną mogą być także zaburzenia anatomiczne (całkowite zarośnięcie błony dziewiczej, niedorozwój macicy lub pochwy).

Z wtórnym brakiem miesiączki mamy do czynienia wtedy, kiedy u prawidłowo miesiączkującej kobiety przestają się pojawiać krwawienia i stan ten trwa dłużej niż 6 miesięcy. Najczęstszą przyczyną jest ciąża, jednak brak miesiączki o charakterze wtórnym może wynikać także:

• z zaburzeń hormonalnych;

• ze zbyt wysokiego poziomu prolaktyny (hiperprolaktynemia);

• z atrezji, czyli zarośnięcia ujścia macicy (wtedy cykl przebiega prawidłowo, ale krew nie może wydostać się z macicy);

• z zespołu policystycznych jajników (PCOS);

• z zaburzeń czynności osi podwzgórze-przysadka-jajnik;

• ze stresu;

• ze zbyt intensywnego wysiłku fizycznego;

• z nadmiernego odchudzania;

• z chorób ogólnoustrojowych, autoimmunologicznych (niedoczynność tarczycy) lub genetycznych;

• przedwczesnego wygasania czynności jajników (POF).

Zbyt obfite miesiączki (menorrhagia)

Miesiączka krwotoczna charakteryzuje się nadmierną utratą krwi (powyżej 80 ml) i może doprowadzić do anemii. Zbyt obfite miesiączki są typowe dla dziewcząt w okresie dojrzewania (co związane jest z nie do końca rozwiniętym układem hormonalnym) oraz pań tuż przed menopauzą (co jest konsekwencją zanikania jajników). Ponadto przyczyną obfitych krwawień mogą być:

• mięśniaki i polipy macicy,

• endometrioza lub adenomioza (odmiana endometriozy zlokalizowana w mięśniu macicy),

• rak trzonu macicy (rak endometrium),

• wkładki wewnątrzmaciczne,

• zaburzenia krzepliwości krwi oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych.

Zbyt skąpe miesiączki (hypomenorrhoea)

Skąpe miesiączki charakteryzują się małą utratą krwi (poniżej 30 ml) oraz krótkim trwaniem. Ich najczęstszą przyczyną są zaburzenia hormonalne związane ze stosowaniem tabletek antykoncepcyjnych lub wkładek domacicznych, ale mogą także wynikać z niewydolności jajników lub zmian w obrębie macicy wynikających z infekcji, zabiegu operacyjnego, czy łyżeczkowania jamy macicy. Na skąpe miesiączki skarżą się także kobiety, które mają za niski poziom estrogenu, cierpią na zespół policystycznych jajników (PCOS), mają nadczynność tarczycy lub zmagają się z niepłodnością. Jeśli skąpym miesiączkom towarzyszą bóle brzucha, wzdęcia, częste oddawanie moczu, nudności i wymioty – mogą być objawem torbieli jajnika.

Zbyt rzadko występujące miesiączki (oligomenorrhoea)

O zbyt rzadkich miesiączkach mówimy, kiedy cykl menstruacyjny wydłuża się i trwa ponad 36 dni. Często nie towarzyszy mu owulacja. Najczęściej problem zbyt rzadko występujących miesiączek dotyczy dziewczynek, które dopiero zaczynają miesiączkować lub kobiet w okresie perimenopauzy (3–4 lata przed menopauzą), związany on jest z wahaniami hormonalnymi i w tej konkretnej sytuacji nie jest to powód do niepokoju. Jeśli jednak rzadkie miesiączki pojawiają się bez związku z powyższymi przykładami – należy udać się do ginekologa. W tym przypadku przyczyną zbyt rzadkich miesiączek może być:

• zespół policystycznych jajników (PCOS),

• choroby tarczycy,

• nadczynność tarczycy,

• zaburzenia przysadki,

• zbyt intensywny wysiłek fizyczny,

• zbyt restrykcyjna dieta odchudzająca,

• hiperprolaktynemia,

• niewydolność ciałka żółtego.

Zbyt często występujące miesiączki (polymenorrhoea)

O zbyt często występujących miesiączkach mówimy, kiedy cykl jest krótszy niż 21 dni – w takim przypadku również nie ma miejsca owulacja. Polymenorrhoea może wynikać z niewydolności ciałka żółtego, zespołu policystycznych jajników (PCOS) lub skrócenia fazy folikularnej.

Bolesne miesiączkowanie (dysmenorrhea)

Charakteryzuje się nadmierną czynnością skurczową macicy podczas krwawienia. Towarzyszą mu bóle w podbrzuszu i okolicy krzyżowo-lędźwiowej, bóle głowy, nudności, wymioty, bolesność piersi, a nawet omdlenia. Może mieć charakter pierwotny (kiedy krwawienie jest bolesne od początku miesiączkowania) lub wtórne (kiedy ból pojawia się u kobiet, które wcześniej nie miały bolesnych miesiączek). Ten drugi rodzaj jest szczególnie niepokojący, a jego przyczyną mogą być mięśniaki macicy, polipy na szyjce macicy, endometrioza lub adenomioza, guzy przydatków, czy zrosty. Bolesnym miesiączkom może towarzyszyć niepłodność i bolesne stosunki (dyspaurenia).

Plamienia między miesiączkami (metrorrhagia)

Nie zawsze muszą oznaczać zaburzenia miesiączkowania – mogą być wywołane jajeczkowaniem lub zagnieżdżaniem się zarodka w śluzówce macicy. Jeśli plamienia między miesiączkami stają się zbyt intensywne lub pojawiają się w różnych momentach cyklu, mogą świadczyć o nieprawidłowościach. Najczęstszą przyczyną plamień są zaburzenia hormonalne, zmiany nowotworowe, ciąża pozamaciczna, poronienie.

Zaburzenia miesiączkowania – jakie badania należy wykonać?

By ustalić, co jest przyczyną zaburzeń miesiączkowania, konieczna jest wizyta u ginekologa. Przeprowadzi on wywiad medyczny, wykona badanie ginekologiczne, USG transwaginalne oraz zleci wykonanie konkretnych badań takich jak:

• morfologia krwi,

• badanie moczu,

• parametry układu krzepnięcia,

• stężenie hormonów we krwi ((TSH, prolaktyny, estradiolu, LH, FSH lub progesteronu).

Jak leczyć zaburzenia miesiączkowania?

Wszystko zależy od przyczyny, która wywołała zaburzenia w miesiączkowaniu. Zwykle wystarczy terapia hormonalna – najczęściej zaleca się przyjmowanie środków antykoncepcyjnych, które uregulują cykl i zmniejszą nasilenie objawów.

Przy zaburzeniach owulacji celem terapii jest jej przywrócenie i odtworzenie prawidłowego cyklu menstruacyjnego, co umożliwi zajście w ciąże.

Przy nadmiernych i zbyt obfitych krwawieniach zaleca się stosowanie preparatów z wyciągiem z owoców niepokalanka, którego właściwości obniżają poziom prolaktyny oraz eliminują zaburzenia wywołane przez hiperprolaktynemię. Obfite miesiączki mogą także doprowadzić do anemii, dlatego konieczna może się okazać suplementacja żelaza.

Bolesne miesiączki, których przyczyny nie udało się ustalić, leczy się poprzez stosowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych, czasem pomocna może okazać się terapia hormonalna.

W przypadku wad anatomicznych narządu rodnego konieczny może być zabieg chirurgiczny.

W przypadku nieprawidłowości wywołanych stresem, zaburzeniami odżywiania, czy zbyt intensywnym uprawianiem sportu konieczna może się okazać zmiana stylu życia i pomoc innych specjalistów.

W większości przypadków po ustaleniu przyczyny nieprawidłowości, zastosowaniu odpowiedniej terapii oraz zmianie stylu życia zaburzenia miesiączkowania ustępują. Należy jednak pamiętać, że leczenie może być długotrwałe, a jego nagłe przerwanie może spowodować nawrót objawów. W wielu przypadkach zaburzeń miesiączkowania możliwe jest jedynie leczenie objawowe, które nie likwiduje przyczyny, ale łagodzi dolegliwości. W skrajnych przypadkach – jeśli kobieta nie reaguje na leczenie hormonalne – ostateczną metodą jest ablacja endometrium, czyli usunięcie błony śluzowej wyściełającej macicę.

Podsumowanie

Zaburzeń miesiączkowania nie wolno lekceważyć. Nie tylko obniżają płodność kobiety, ale mogą także świadczyć o innych poważnych schorzeniach. Dlatego niepokój wywołany zaburzeniami w miesiączkowaniu jest uzasadniony, a zaobserwowane nieprawidłowości wymagają konsultacji z lekarzem ginekologiem.