Jak wygląda profilaktyka raka piersi?

Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór u kobiet w Polsce – każdego roku taką diagnozę słyszy kilkanaście tysięcy z nich. Również pod kątem ilości zgonów nowotwór gruczołów sutkowych od lat plasuje się w niechlubnej czołówce wśród nowotworów złośliwych. Mimo licznych kampanii społecznych zwiększających świadomość kobiet na temat tej choroby – wciąż około 5 tysięcy z nich umiera rocznie na raka piersi. A przecież przy obecnej wiedzy medycznej – rak piersi to nie wyrok. Można go całkowicie wyleczyć, jednak pod warunkiem, że zostanie on wykryty na wczesnym etapie rozwoju. Dlatego tak ważna w przypadku nowotworu raka piersi jest profilaktyka i diagnostyka. Co zatem możesz zrobić, by zadbać o swoje zdrowie i skutecznie badać piersi?

Samobadanie piersi

Samobadanie piersi to pierwszy i podstawowy krok w profilaktyce raka piersi, który każda kobieta może wykonać bez większego problemu. Jest to badanie łatwo dostępne, nie wymaga od kobiety żadnych nakładów finansowych, umawiania wizyt i specjalistycznego sprzętu. Można je wykonać bez wychodzenia z domu, w najdogodniejszym momencie i trwa zaledwie kilka minut – czyli mniej niż zrobienie pełnego makijażu.

Samobadanie powinno się wykonywać regularnie raz w miesiącu począwszy od 20. roku życia. Najlepiej za każdym razem w tym samym dniu cyklu, 3-5dni po miesiączce, kiedy piersi są najmniej bolesne i obrzmiałe. Tyle teorii – co dalej?

Krok 1 – obserwacja piersi przed lustrem. Należy stanąć nago przed lustrem i uważnie obejrzeć piersi w trzech pozycjach – z rękami opuszczonymi swobodnie wzdłuż ciała, ułożonymi za głową, a następnie na biodrach.

Krok 2 – badanie dotykowe. Najwygodniej wykonać je pod prysznicem, ponieważ na wilgotnej i namydlonej skórze łatwiej wyczuć ewentualne zmiany. Jedną rękę należy położyć z tyłu głowy, drugą – wykonać badanie. Trzema środkowymi palcami dłoni wykonuje się okrężne ruchy, nie pomijając żadnego fragmentu piersi oraz dołów pachowych. Tę samą czynność należy powtórzyć na obu piersiach.

Krok 3 – badanie dotykowe w pozycji leżącej. Należy rękę ułożyć pod głowę, pod bark wsunąć poduszkę lub ręcznik i powtórzyć te same czynności co w kroku drugim – również na obu piersiach.

Co powinno wzbudzić niepokój?

• wyciek z brodawki,
• pojawiające się nabrzmiałe żyły,
• wgłębienie w piersi lub wystający guzek,
• zaczerwienienie na skórze lub w okolicy brodawki,
• wciągnięcie skóry lub efekt „pomarańczowej skórki” na piersi,
• wciągnięcie brodawki lub zmiana jej kształtu,
• zmiana rozmiaru lub kształtu piersi,
• owrzodzenie skóry piersi,
• zrogowacenie brodawki.

Jeśli podczas samobadania zostanie wykryta jakakolwiek zmiana, należy umówić się do ginekologa oraz na badanie USG piersi.

Samokontrola piersi powinna stać się nawykiem każdej kobiety. To absolutne minimum, które można zrobić dla siebie samej. Wcześnie wykryte zmiany dają szansę na całkowite wyleczenie – wykonując samobadanie piersi dbasz o swoje zdrowie, a często i o życie.

Warto jednak podkreślić – samobadanie to tylko pierwszy krok w diagnostyce raka piersi i nie zwalnia z regularnych wizyt u ginekologa oraz specjalistycznych badań.

USG piersi

USG piersi (zwane inaczej USG sutka, USG gruczołów sutkowych lub sonomammografią) to jedno z najważniejszych badań w profilaktyce raka piersi. Pozwala na precyzyjną ocenę nawet najdrobniejszych zmian (zwłaszcza tych o charakterze nowotworowym), których nie da się wyczuć jeszcze na etapie badania dotykowego. USG piersi umożliwia również sprawdzenie przewodów mlecznych oraz węzłów chłonnych pod pachami.

USG piersi jest badaniem łatwo dostępnym, bezbolesnym i nieinwazyjnym. Opiera się na działaniu fal ultradźwiękowych, które są całkowicie bezpieczne dla organizmu, dlatego sonomammografię można wykonywać nawet u kobiet ciężarnych i karmiących piersią.

Pierwsze badanie ultrasonograficzne w ramach profilaktyki powinno być zrobione około 20. roku życia, a następnie powtarzane co 2 lata, aż do ukończenia 30 roku życia. Po tym czasie kontrola piersi powinna być powtarzana co rok, a po czterdziestce – nawet co pół roku wraz z mammografią. U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka (obciążenie genetyczne, mutacja genu BRCA1/BRCA2, przebyte wcześniej choroby nowotworowe piersi lub jajnika, długotrwałe przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej) ultrasonografię piersi powinno się wykonywać częściej.

Badanie ultrasonograficzne piersi trwa około 15 minut, wykonuje się je w pozycji leżącej na plecach, z rękoma ułożonymi za głową. Końcówką aparatu, pokrytą specjalnym żelem, lekarz wykonuje podłużne i okrężne ruchy po skórze piersi oraz dołach pachowych. Po badaniu sporządza opis, do którego załącza wydruki zdjęć z ultrasonografu.

USG piersi najlepiej wykonać w pierwszej połowie cyklu, kilka dni po miesiączce, kiedy piersi są najmniej tkliwe i obrzęknięte. W dniu badania lepiej unikać stosowania dezodorantu lub innych kosmetyków na skórze badanego obszaru. Dobrze też pomyśleć o ubraniu, które nie będzie utrudniało odsłonięcia górnej połowy ciała.

Kiedy trzeba zrobić USG piersi? Przy każdej zauważonej nieprawidłowości, a w szczególności kiedy:

• na piersi pojawi się zaczerwienie, podrażnienie lub obrzęk;
• wyczujemy pod palcami zgrubienie lub guzek,
• pojawi się wydzielina z sutka lub zmiany skórne na sutkach,
• zauważymy powiększenie węzłów chłonnych pod pachą,
• pojawi się ból piersi lub zauważymy zmianę ich wielkości i kształtu.

Jeśli podczas badania lekarz zauważy jakąkolwiek zmianę wymagającą dalszej diagnostyki, może skierować pacjentkę na biopsję.

Biopsja cienko- i gruboigłowa

Biopsja to badanie, które umożliwia precyzyjną diagnostykę raka piersi. Wykonuje się je w wtedy, kiedy podczas USG lub mammografii lekarz wykryje niepokojące zmiany w okolicach piersi. Biopsja polega na pobraniu materiału biologicznego z tkanek podejrzewanych o zmiany chorobowe. Następnie pobrany materiał przekazuje się do badania histopatologicznego pod mikroskopem. Biopsja, w przeciwieństwie do badań obrazowych takich jak USG czy mammografia, jest badaniem inwazyjnym. W zależności od rodzaju igły wykorzystanej podczas badania, wyróżniamy biopsję cienko- i gruboigłową. Jaka jest różnica między tymi metodami?

Biopsja cienkoigłowa jest najmniej inwazyjną metodą pośród wszystkich rodzajów biopsji. Polega na wprowadzeniu do piersi długiej, cienkiej igły (o średnicy do 0,8 mm) połączonej ze strzykawką, poprzez którą zasysa się materiał komórkowy. Biopsję wykonuje się w pozycji leżącej pod kontrolą USG, co zapewnia precyzję badania. Cały zabieg trwa zaledwie kilka minut, z reguły jest bezbolesny, nie wymaga znieczulenia i wykonuje się go bez konieczności nacinania skóry. Biopsja cienkoigłowa nie wymaga specjalnych przygotowań od pacjenta, a jedynie niewielkiej współpracy – podczas badania, dla zachowania całkowitego bezpieczeństwa, pacjent musi pozostać w bezruchu. Biopsja cienkoigłowa jest jednak mniej dokładnym badaniem niż biopsja gruboigłowa.

Biopsja gruboigłowa od cienkoigłowej różni się nie tylko średnicą igły, ale także materiałem uzyskanym podczas badania. Biopsja gruboigłowa pozwala na pobranie materiału tkankowego, a nie tylko komórkowego, co pozwala na bardzo dokładną diagnostykę. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, pod kontrolą USG (czasem pod kontrolą mammografii lub rezonansu) i trwa on około 15-20 minut. Przed badaniem lekarz wykonuje na skórze nacięcie, poprzez które pobiera fragmenty podejrzanych tkanek. Biopsja gruboigłowa charakteryzuje się wysoką precyzyjnością - analiza pobranego materiału pozwala na określenie charakteru zmian, stopnia złośliwości oraz wielu innych parametrów. Ułatwia też wybór najskuteczniejszej metody leczenia.

Biopsja cienko- i gruboigłowa z reguły jest bezpieczna dla pacjenta, jednak – jak po każdym zabiegu – mogą pojawić się powikłania w postaci krwawienia, obrzęku, czy zasinienia w okolicy nakłutego obszaru, w najgorszym wypadku krwiaki. Czas oczekiwania na wyniki biopsji cienko- i gruboigłowej to około 10-16 dni roboczych.

Nie możemy zapobiec rozwinięciu się raka piersi, ale możemy zmniejszyć ryzyko zachorowania. Niektórych czynników ryzyka, takich jak wiek czy występowanie nowotworów w rodzinie, nie da się wyeliminować, na inne mamy jednak wpływ w codziennym życiu – możemy zmienić styl życia, ograniczyć spożywanie alkoholu i ilość tłuszczu w diecie, zadbać o zdrowy sen i aktywność fizyczną. To tylko tyle i aż tyle. Jednak w walce z rakiem liczy się czas – im wcześniej choroba zostanie rozpoznana, tym większa szansa na wyzdrowienie. Najważniejsze w profilaktyce raka piersi jest regularne poddawanie się badaniom diagnostycznym – nie zaniedbujmy tego.