Co warto wiedzieć o wirusie HPV? – objawy, leczenie, profilaktyka

Wirus brodawczaka ludzkiego, inaczej HPV (Human papillomavirus), należy do najczęstszych zakażeń przenoszonych drogą płciową. Ponad 80% aktywnych seksualnie osób przynajmniej raz w życiu przejdzie infekcję wywołaną tym wirusem. HPV nie zawsze daje charakterystyczne objawy, dlatego zakażone nim osoby mogą nie wiedzieć, że są nosicielami. Niegroźne brodawki lub śmiertelne nowotwory – to może powodować wirus HPV. Co trzeba o nim wiedzieć, żeby się przed nim ustrzec? W artykule odpowiadamy na wszystkie najważniejsze pytania.

Wirus HPV – co to jest?

HPV to powszechnie występujący w populacji patogen, który dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Szacuje się, że liczba nosicieli wirusa na świecie wynosi około 660 mln. Istnieje ponad 200 odmian wirusa – większość z nich nie daje żadnych objawów i jest zwalczana przez układ odpornościowy. Jeżeli zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego nie zostanie samoistnie pokonane przez organizm w ciągu kilku miesięcy a maksymalnie do około 2 lat, to wówczas mamy do czynienia z zakażaniem przewlekłym Około 40 typów wirusa HPV odpowiada za wywoływanie zakażenia narządów moczowo – płciowych u kobiet oraz mężczyzn

Rodzaje wirusa można podzielić na:

• typy niskoonkogenne – do tej grupy należą typy: 6, 11, 13, 30, 40, 42, 43, 44. Zakażenie nimi nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia. Mogą powodować łagodnie zmiany brodawkowate na skórze dłoni i stóp. Najczęściej występujące w tej grupie typy – czyli HPV 6 i 11 – wywołują m.in. kłykciny kończyste, czyli zmiany na narządach płciowych, przypominające wyglądem kalafior.

• typy wysokoonkogenne – do tej grupy należą typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59. Dają one zmiany w postaci brodawek, kłykcin, czy zmian przednowotworowych na skórze narządów płciowych. Zwiększają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, pochwy i sromu u kobiet, raka prącia u mężczyzn, raka odbytu oraz raka okolicy głowy i szyi niezależnie od płci. Najczęściej występujące w tej grupie typy HPV 16, 18 i 45 są odpowiedzialne za większość nowotworów. Za rozwój raka szyjki macicy – jednego z najczęściej występujących rodzajów nowotworów u kobiet – odpowiadają typy HPV 16 i 18.

Wysokoonkogenne odmiany HPV wymagają szczególnej czujności onkologicznej i odpowiedniej profilaktyki, obejmującej regularne wizyty u ginekologa i wykonywanie badania cytologicznego.

HPV – jak można się zarazić wirusem?

Najczęściej do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego dochodzi podczas kontaktów seksualnych (dopochwowych, analnych i oralnych). Wirusem można się także zarazić poprzez bezpośredni kontakt ze śliną osoby zakażonej, bezpośredni kontakt ze zmianami na skórze lub błonie śluzowej, podczas porodu – wirus może przejść z matki na dziecko. Do zakażenia wirusem może dojść także podczas wizyty u fryzjera, kosmetyczki, na basenie, w studiu tatuażu czy saunie.

Ważne:

• stosowanie prezerwatyw nie chroni całkowicie przed zarażeniem wirusem HPV, a jedynie zmniejsza ryzyko infekcji;
• wirus HPV nie przenosi się poprzez krew, jest wirusem epidermotropowym – czyli wykazującym powinowactwo do nabłonka.

Ryzyko zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego zwiększa:

• częsta zmiana partnerów seksualnych,
• wczesna inicjacja seksualna,
• współwystępowanie innych chorób przenoszonych drogą płciową,
• osłabienie układu immunologicznego,
• brak odpowiedniej higieny osobistej,
• używki (papierosy, alkohol, narkotyki),
• rak prącia u partnera, rak sromu u partnerki;
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej,
• nieprawidłowy wynik cytologii.

HPV – objawy

W większości przypadków zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego przebiega bezobjawowo, a odpowiednio silny układ immunologiczny jest w stanie sam poradzić sobie z infekcją. Dlatego osoba zakażona może nie być świadoma, że jest nosicielem i transmitować wirusa na innych. W przypadku obniżenia odporności zakażenie wirusem HPV może utrzymywać się dłużej niż 24 miesiące, co w konsekwencji może doprowadzić do rozwoju nowotworu.

Jeśli wirus HPV daje objawy, są to najczęściej:

• brodawki na dłoniach i stopach (nieleczone mogą powodować rozprzestrzenianie się i tworzenie skupisk),
• kłykciny kończyste pojawiające się w okolicach intymnych, okolicach jamy ustnej i błony śluzowej gardła (nieleczone mogą być przyczyną guzów lub narastać na okoliczne tkanki),
• nowotwory, których diagnostyka ze względu na brak objawów we wczesnej fazie rozwoju jest bardzo trudna. Ponadto nowotwór wywołany przez wirusa HPV często w późnej fazie choroby daje przerzuty i rozwija się bardzo agresywnie.

Pierwsze objawy wirusa HPV mogą wystąpić kilka miesięcy od zakażenia. Wpływ wirusa na rozwój nowotworu szyjki macicy może się ujawnić dopiero po kilku-kilkunastu latach.

HPV – diagnostyka

Brodawki i kłykciny kończyste na narządach płciowych to charakterystyczne objawy zakażenia wirusem HPV, lekarz może je rozpoznać na tzw. pierwszy rzut oka. Wiemy jednak, że objawy HPV nie zawsze występują, a ponadto niezwykle ważne jest ustalenie typu wirusa odpowiedzialnego za zakażenie. W celu konkretnej diagnozy można wykonać cytologię cienkowarstwową LBC rozszerzoną o test w kierunku wysokoonkogennych typów wirusa HPV (u kobiet) lub test genetyczny HPV metodą PCR z wymazu pobranego z penisa lub pochwy.

Wirus HPV – jak leczyć?

Nie istnieje lek, który usuwa wirusa HPV z organizmu. Leczenie polega zatem na zwalczaniu następstw, które wirus brodawczaka ludzkiego powoduje. Istotna w walce z wirusem HPV jest profilaktyka.

Wirus HPV – profilaktyka

Ze względu dużą powszechność wirusa HPV ryzyko zarażenia nim jest bardzo wysokie, można jednak podjąć kroki, które to ryzyko zminimalizują:

• używanie prezerwatyw – nie zapewniają 100% ochrony, ale zmniejszają ryzyko transmisji,

• ograniczenie liczby partnerów seksualnych,

• regularne badania,

• dbanie o higienę, częste mycie rąk,

• szczepienia.

Szczepionka na HPV

Szczepionki przeciwko wirusowi HPV wykazują wysoką skuteczność. Zapobiegają zarażeniu się wirusem, a w dalszej perspektywie chronią przed rozwojem niektórych nowotworów. Wbrew funkcjonującym mitom szczepionka zalecana jest nie tylko kobietom, ale także mężczyznom – zaszczepiony partner zmniejsza ryzyko przeniesienia na partnerkę onkogennego wirusa.

Obecnie w Polsce dostępne są 3 szczepionki przeciwko wirusowi HPV:

• szczepionka dwuwalentna – przeciwko HPV 16 i 18. Przeznaczona dla kobiet i dziewcząt, które ukończyły 9. rok życia. Stosowana w profilaktyce raka szyjki macicy, pochwy i sromu.

• Szczepionka czterowalentna – przeciwko HPV 6, 11, 16 i 18. Może być podana kobietom, mężczyzną oraz dzieciom po 9. roku życia. Stosowana w profilaktyce raka szyjki macicy, odbytu, chroni przed wystąpieniem brodawek i kłykcin kończystych na narządach płciowych.

• Szczepionka dziewięciowalentna – przeciwko HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58. Może być podana kobietom, mężczyznom oraz dzieciom (obojga płci) po ukończeniu 9. roku życia. Chroni przed zmianami nowotworowymi i przednowotworowymi szyjki macicy, pochwy, sromu, odbytu oraz przed kłykcinami kończystymi narządów płciowych.

Najlepiej zaszczepić się przeciwko wirusowi HPV jeszcze przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej, ale nie ma przeciwwskazań do szczepionki w późniejszym wieku. Nawet osoby już zainfekowane wirusem lub aktywne seksualnie mogą się zaszczepić. Szczepionkę mogą przyjąć także kobiety karmiące piersią.

Przeciwwskazaniem do szczepienia jest ciąża, gorączka oraz uczulenie na któryś ze składników szczepionki.

Szczepionka zapewnia długotrwałą ochronę przed wirusem brodawczaka ludzkiego. Jednak nawet zaszczepione kobiety powinny regularnie wykonywać badanie cytologiczne. Szczepionka nie chroni przed wszystkimi typami HPV, które mogą powodować raka szyjki macicy.

W Centrum Medycznym Babka Medica dostępna jest szczepionka dziewięciowalentna (Gardasil 9), a ze szczepień mogą skorzystać kobiety, mężczyźni, a także dzieci (obojga płci).

Pozytywny wynik testu na HPV – co dalej?

Dodatni wynik testu na HPV nie jest równoznaczny z rakiem – oznacza tylko tyle, że wysokoonkogenny typ wirusa jest obecny w organizmie i może – ale nie musi – doprowadzić do rozwoju choroby nowotworowej. Pacjent z pozytywnym wynikiem tekstu na obecność wirusa HPV w organizmie powinien bezwzględnie pozostać pod opieką lekarską i częściej wykonywać badania profilaktyczne.