Niedoczynność tarczycy - objawy, leczenie, dieta

Niedoczynność tarczycy to choroba, która może nie dawać objawów, ale nieleczona wpływa na cały organizm, w tym zmniejsza szansę na zajście i utrzymanie ciąży. Kiedy warto zbadać hormony?

Czym jest niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy to choroba wywołana niedoborem hormonów tarczycy. Wpływa na spowolnienie procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Dotyczy około 5 proc. kobiet i występuje 5 razy częściej u kobiet niż mężczyzn. U przyczyn niedoczynności tarczycy może leżeć m.in. uszkodzenie tarczycy (np. w wyniku choroby Hashimoto), usunięcie operacyjne tarczycy lub leczenie jodem promieniotwórczym. Chorobami tarczycy zajmuje się endokrynolog, który specjalizuje się w chorobach układu hormonalnego lub tyreolog, który skupia się wyłącznie na problemach związanych z tarczycą.

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może przebiegać bezobjawowo (zwłaszcza w przypadku subklinicznej niedoczynności tarczycy) lub objawy mogą przypominać np. skutki długotrwałego stresu lub ciąży. Poniższe objawy mogą sugerować wystąpienie niedoczynność tarczycy, ale jedynie badania laboratoryjne są ją w stanie potwierdzić z całą pewnością.

Najczęstsze objawy niedoczynność tarczycy to:

• Przybieranie na wadze bez zmian w diecie
• Zmęczenie, senność, problemy z koncentracją, depresja
• Marznięcie, zwłaszcza rąk i nóg
• Bóle mięśni i stawów
• Wypadanie i łamliwość włosów oraz sucha skóra
• Obniżenie barwy głosu/chrypka
• Obrzęki, bóle mięśni i stawów
• Nieregularne miesiączki i problemy z płodnością
• Większe ryzyko poronień
• Niskie ciśnienie i bradykardia

Leczenie niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy diagnozuje się na podstawie badań hormonalnych. Skierowanie na nie może wystawić zarówno lekarz pierwszego kontaktu, ginekolog lub endokrynolog, jeśli jest się już pod opieką poradni endokrynologicznej.

W pierwszej kolejności badany jest poziom TSH, czyli hormonu tyreotropowego. TSH produkowane jest w przysadce mózgowej i wpływa na tarczycę oraz produkcję hormonów tarczycy: T4 (tyroksyny) i T3 (trójodotyroniny). Przeprowadza się również USG tarczycy w celu stwierdzenia jej wielkości oraz ewentualnych zmian takich jak guzki.

Jeśli poziom TSH przekracza normę, diagnozuje się niedoczynność tarczycy. Normy dotyczące wysokości TSH zależą od sposobu badania oraz innych czynników (np. dla ciężarnych obowiązują bardziej restrykcyjne normy). Badanie hormonalne zwykle wykonywane jest w momencie pojawienia się niepokojących objawów lub starań o ciążę.

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na suplementacji brakującej tyroksyny pod postacią pigułek z lewotyroksyną, czyli syntetycznym hormonem tarczycy. Lek z brakującym hormonem zażywa się rano na czczo, około 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem. Dawkowanie hormonu zależy od wysokości niedoboru, ale zwykle zaczyna się od najniższej możliwej dawki. W pierwszych miesiącach leczenia badania laboratoryjne poziomu TSH wykonuje się średnio raz na kilka tygodni, aby upewnić się, że dawka leku została prawidłowo dobrana. W przypadku niedoczynności tarczycy leczenie trwa zwykle do końca życia i chory znajduje się pod stałą opieką poradni endokrynologicznej.

Niedoczynność tarczycy w ciąży

Niedoczynność tarczycy może być niebezpieczna na każdym etapie życia, ale dbałość o właściwe funkcjonowanie tego gruczołu jest szczególnie ważna w okresie przed zapłodnieniem i w ciąży. Nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy może utrudnić zajście w ciążę. Ponadto 8-12 proc. przypadków poronień związanych jest z problemami endokrynologicznymi. Niedoczynność tarczycy może wpłynąć na rozwój dziecka, ponieważ rozwijający się płód czerpie hormony tarczycy, niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu, od matki.

Prawidłowy poziom TSH w ciąży jest ważny dla zdrowia zarówno ciężarnej, jak i dziecka, dlatego lekarz powinien zlecić badanie hormonów tarczycy już na etapie przygotowań do zajścia w ciążę lub w pierwszych tygodniach ciąży.

W wyniku ciąży może się pojawić poporodowa niedoczynność tarczycy, która ma charakter przemijający.

Dieta przy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy wpływa negatywnie na metabolizm, więc zalecenia dietetyczne są w dużej mierze oparte o wytyczne dla osób odchudzających się. Należy unikać cukru, słodyczy i wysokoprzetworzonych produktów. W przypadku otyłości dobrze zwrócić się do dietetyka o pomoc w ułożeniu odpowiedniej diety redukcyjnej. Warto również zadbać o regularność posiłków, co sprzyja poprawie tempa przemiany materii.

Z niedoczynnością tarczycy wiąże się także konieczność wzbogacenia diety o składniki służące tarczycy. Należą do nich selen, jod i witamina D, zaś spożywanie ryb i owoców morza kilka razy w tygodniu sprzyja produkcji hormonów tarczycy. Warto również zamienić pieczywo i makaron na pełnoziarniste, o wyższej zawartości błonnika niezbędnego przy często towarzyszących niedoczynności tarczycy zaparciach.

Przy niedoczynności tarczycy zaleca się również modyfikację diety, aby unikać kilku produktów niepolecanych przy tej chorobie. Warzywa kapustne takie jak brukselka, kapusta, kalafior czy jarmuż wpływają negatywnie na przyswajanie jodu. Dobrze również ograniczyć produkty sojowe, które hamują syntezę hormonów tarczycy. Natomiast orzeszki ziemne i gorczyca mają właściwości wolotwórcze.

autorka: Marta Śniegocka