blog medyczny

Czym są migdałki i kiedy trzeba je usunąć?
02
Sty
02 Sty 2025
Czym są migdałki i kiedy trzeba je usunąć?

Jaką rolę pełnią migdałki? 

Migdałki to skupiska tkanki limfatycznej znajdujące się w różnych częściach jamy ustnej i gardła. Wyróżniamy następujące rodzaje migdałków: 

  • podniebienne – położone po obu stronach gardła, widoczne po otwarciu ust; 
  • gardłowy (tzw. trzeci migdał) – zlokalizowany w części nosowej gardła, niewidoczny gołym okiem, można go zobaczyć przy pomocy specjalistycznego sprzętu;
  • językowy – umiejscowiony na nasadzie języka;
  • trąbkowe – znajdujące się symetrycznie w pobliżu ujścia trąbki słuchowej do gardła. 

Wszystkie te struktury wchodzą w skład tzw. pierścienia gardłowego Waldeyera, który odgrywa istotną rolę w układzie odpornościowym. Migdałki: 

  • chronią przed wirusami, bakteriami i innymi drobnoustrojami, które dostają do organizmu przez usta lub nos;
  • produkują limfocyty;
  • wspomagają budowanie odporności.

Zdrowe migdałki nie powodują żadnych objawów ani problemów zdrowotnych. Zwykle też zaczynają stopniowo zanikać około 9. roku życia. W niektórych przypadkach konieczne bywa jednak ich wcześniejsze usunięcie.

Kiedy usunięcie migdałków jest konieczne? 

Usunięcie migdałków to zabieg często wykonywany u dzieci, choć zdarza się, że przeprowadza się go także u dorosłych. W przeszłości migdałki usuwano rutynowo przy podejrzeniu jakichkolwiek nieprawidłowości. Obecnie wiadomo, że pełnią one ważną rolę w ochronie przed infekcjami i mogą wpływać na zmniejszenie ryzyka rozwoju astmy. Dlatego decyzja o ich usunięciu wymaga wyraźnych wskazań medycznych.

O kwalifikacji na zabieg decyduje laryngolog lub otolaryngolog, opierając się na badaniu oraz wywiadzie lekarskim. Kluczowym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji jest nasilenie objawów klinicznych, a nie rozmiar migdałków.

Wskazaniem bezwzględnym do usunięcia migdałków podniebiennych jest:

  • przerost migdałków powodujący bezdech senny;
  • nawracające krwotoczne zapalenie migdałków;
  • podejrzenie nowotworu złośliwego;
  • ropień okołomigdałkowy. 

Wskazania względne to:

  • nawracające ostre zapalenie migdałków (angina) – występujące w przypadku dzieci 5–7 razy w roku, 5 lub więcej w ciągu ostatnich 2 lat, 3 i więcej w ciągu ostatnich trzech lat. W przypadku dorosłych – kilka nawracających epizodów anginy w ciągu roku oraz powikłania poanginowe;
  • przewlekłe zapalenie migdałków (utrzymujące się dłużej niż 3–6 miesięcy);
  • zapalenie węzłów chłonnych szyi towarzyszące przewlekłemu zapaleniu migdałków;
  • trudności w połykaniu spowodowane przerostem migdałków;
  • inne powikłania występujące w przebiegu zapalenia migdałków (np. posocznica odmigdałkowa);
  • halitoza (nieprzyjemny zapach z ust). 

Zabieg całkowitego usunięcia migdałków podniebiennych to tonsylektomia, a częściowego – tonsylotomia. U dzieci wykonuje się je w znieczuleniu ogólnym, a u dorosłych – ogólnym lub miejscowym. Nie przeprowadza się zabiegu całkowitego ani częściowego usunięcia migdałków podniebiennych u dzieci poniżej 4. roku życia.

Usunięcie migdałka gardłowego, czyli tzw. trzeciego migdała, to adenotomia. Wykonuje się ją w znieczuleniu ogólnym przy użyciu specjalnego narzędzia – adenotomu. Adenotomię zwykle przeprowadza się u dzieci powyżej 3. roku życia, choć w uzasadnionych przypadkach może być wykonana wcześniej.

Bezwzględnym wskazaniem do adenotomii jest:

  • zespół obturacyjnego bezdechu sennego;
  • niedrożność nosa;
  • stałe oddychanie przez usta w czasie snu.

Wskazania względne zaś to przerost migdałka gardłowego współistniejący z:

  • wysiękowym zapaleniem ucha środkowego;
  • przewlekłym ropnym zapaleniem ucha środkowego;
  • nawracającym ostrym zapaleniem ucha środkowego;
  • nawracającym zapaleniem zatok, gardła lub dolnych dróg oddechowych;
  • nieprawidłowym ukształtowaniem twarzoczaszki (np. gapowatym wyrazem twarzy, otwartą buzią);
  • wadą zgryzu.

Przerost migdałka gardłowego rozpoznaje laryngolog lub otolaryngolog na podstawie badania i wywiadu z pacjentem. W razie potrzeby wykonuje się badania dodatkowe, takie jak rynoskopia tylna, badanie endoskopowe, fiberoskopia lub zdjęcie rentgenowskie nosogardła.

Zabieg jednoczesnego usunięcia (lub przycięcia) migdałka gardłowego i przycięcia migdałków podniebiennych to adenotonsillotomia

Korzyści płynące z zabiegu usunięcia migdałków

Wszystko zależy od konkretnego przypadku, z reguły jednak dzięki zabiegowi:

  • zmniejsza się częstotliwość infekcji;
  • maleje ryzyko wtórnych infekcji w obrębie zatok i uszu;
  • ustępuje bezdech senny i chrapanie;
  • poprawia się słuch; 
  • przełykanie pokarmów staje się łatwiejsze;
  • poprawia się ogólny komfort życia. 

Bez zabiegu wiele objawów może się nasilać i w konsekwencji prowadzić do różnych powikłań. Usunięcie przerośniętych migdałków pomaga zapobiec przyszłym problemom, takim jak:

  • wady zgryzu; 
  • niedosłuch; 
  • przewlekłe zapalenia uszu; 
  • konsekwencje bezdechów sennych, w tym niedotlenienie, opóźniony rozwój, zmiany w płucach czy zaburzenia pracy serca.

Usuwanie migdałków – jak się przygotować do zabiegu? 

Przed zabiegiem usunięcia migdałków pacjent przechodzi konsultację laryngologiczną oraz anestezjologiczną. Ważne: w dniu zabiegu i przez 2 tygodnie przed nim pacjent musi być w pełni zdrowy!

W dniu zabiegu pacjent powinien być na czczo. Jeśli planowane jest znieczulenie ogólne, wcześniej wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak: morfologia krwi, układ krzepnięcia, oznaczenie grupy krwi, badanie moczu.

Zabieg może być przeprowadzony różnymi metodami – najczęściej migdałek zostaje wyłuszczony, ale stosuje się także elektrokauteryzację, specjalne urządzenia ścinająco-odsysające (microdebrider), laser lub technologię radiofrequency coblation. Niezależnie od zastosowanej techniki zabieg trwa około godziny. 

Dorosły pacjent, u którego zabieg przeprowadzono w znieczuleniu miejscowym, może wrócić do domu tego samego dnia. Dzieci, operowane w znieczuleniu ogólnym, zazwyczaj pozostają w szpitalu przez dobę na obserwacji.

Postępowanie i rekonwalescencja po zabiegu 

Po tonsylektomii, tonsylotomii, adenotomii lub adenotonsillotomii należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza. Rekonwalescencja trwa zwykle około 2–3 tygodni. W tym czasie pacjent powinien stosować lekkostrawną i półpłynną  dietę, najlepiej opartą na gotowanych posiłkach. Należy unikać produktów twardych, kwaśnych, pikantnych, na bazie octu, napojów gazowanych i alkoholu, ponieważ mogą podrażniać gojącą się ranę. Posiłki i napoje nie powinny być gorące – zaleca się wręcz spożywanie  chłodnych produktów, takich jak lody, które zmniejszają ból podczas przełykania.

Przez 2 tygodnie, a w przypadku dzieci nawet przez 3 tygodnie, należy unikać wysiłku fizycznego. Niewskazane jest także przebywanie w miejscach o bardzo wysokiej temperaturze (np. w saunie). Ponieważ po zabiegu organizm może być osłabiony i bardziej podatny na infekcje, na czas rekonwalescencji zaleca się pobyt w domu i ograniczenie kontaktów z innymi osobami. W razie bólu można przyjmować środki przeciwbólowe. Wizytę kontrolną należy odbyć kilka dni po zabiegu.

W przypadku wystąpienia gorączki, nasilonego bólu gardła mimo przyjmowania leków przeciwbólowych, krwawienia z nosa lub jamy ustnej w ciągu pierwszych 10 dni po operacji, utrzymujących się trudności w przełykaniu lub brzydkiego zapachu z ust należy zgłosić się do lekarza. 

Przeciwwskazania do usunięcia migdałków

Przeciwwskazaniami do zabiegu usunięcia migdałków są:

  • zaburzenia krzepnięcia krwi;
  • wady anatomiczne (np. rozszczep podniebienia, rozdwojenie języczka);
  • zaburzenia nerwowo-mięśniowe;
  • ciężkie choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, padaczka, astma, choroby serca); 
  • zły stan ogólny pacjenta;
  • gruźlica. 

Źródła:

https://infekcje.mp.pl/wywiady/361832,czy-nawracajaca-angina-zawsze-jest-wskazaniem-do-usuniecia-migdalkow   

https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/181622,operacje-migdalkow-i-gardla  

https://www.termedia.pl/mz/Koniec-mody-na-przedwczesne-wycinanie-migdalkow,30357.html  

https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/laryngologia/przerosniete-migdalki-podniebienne-przyczyny-objawy-i-leczenie-aa-Fyuu-41Hv-GwT5.html  

https://zdrowie.pap.pl/wywiad/rodzice/usuwanie-migdalkow-u-dzieci-fakty-i-mity  

https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/laryngologia/migdalki-podniebienne-8-waznych-pytan-aa-5iCd-2zcE-4yR3.html 

https://www.rynekzdrowia.pl/Uslugi-medyczne/Usuwanie-migdalkow-przeciwwskazania-sa-rzadkie-Lekarz-o-tym-jak-wyglada-zabieg,245653,8.html   

https://www.medonet.pl/zdrowie,wyciecie-migdalkow---kiedy-zabieg-jest-konieczny-,artykul,1734945.html   

https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10171/8671