Dlaczego warto zaszczepić dziecko przeciwko HPV?
Czym jest wirus HPV?
HPV (human papillomavirus), inaczej wirus brodawczaka ludzkiego, to jedna z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, na którą narażony jest każdy, w dowolnym momencie życia, niezależnie od wieku i płci. Szacuje się, że około 70–80% aktywnych seksualnie osób przed 50. rokiem życia przebędzie zakażenie HPV, w większości przypadków nie mając tego świadomości.
HPV jest wirusem DNA, który wnika w komórki skóry i błon śluzowych. Ma on ponad 200 odmian, z których większość nie daje żadnych objawów, inne natomiast mogą powodować uciążliwe dolegliwości lub śmiertelne choroby.
Wyróżnia się dwa typy wirusa HPV: niskoonkogenne i wysokoonkogenne. Pierwszy typ wywołuje m.in. brodawczaki i niezłośliwe brodawki narządów płciowych (tzw. kłykciny kończyste). Typ drugi odpowiada za rozwój stanów przedrakowych, takich jak rak szyjki macicy, pochwy i sromu u kobiet, rak prącia u mężczyzn, a także rak odbytu, jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka i migdałków, okolic głowy i szyi u obu płci.
Do zakażenia wirusem HPV najczęściej dochodzi podczas kontaktów seksualnych. Możliwe jest również przeniesienie wirusa poprzez bezpośredni kontakt ze skórą lub błoną śluzową osoby zakażonej, a także drogą wertykalną – z matki na dziecko podczas porodu. Zakażenie może nastąpić również na skutek autoinokulacji (samozakażenia), np. poprzez dotykanie skażonych powierzchni, korzystanie z tej samej toalety lub przedmiotów, co osoba zakażona, a także poprzez przeniesienie wirusa z sąsiednich tkanek (np. z szyjki macicy na pochwę).
Wirus HPV nie przenosi się przez krew. Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia, ale nie zapewnia pełnej ochrony.
Infekcji HPV nie da się wyleczyć, ale można jej zapobiegać poprzez szczepienie.
Jakie są rodzaje szczepionek przeciwko HPV?
Jest kilka rodzajów szczepionek przeciwko HPV, które chronią przed różnymi typami wirusa, a w dalszej perspektywie przed rozwojem niektórych nowotworów.
W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciw HPV:
- szczepionka 2-walentna – przeciwko HPV typu 16 i 18;
- szczepionka 4-walentna – przeciwko HPV typu 6, 11, 16 i 18;
- szczepionka 9-walentna – przeciwko HPV typu 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58.
Wszystkie powyższe szczepionki chronią przed najbardziej onkogennymi typami HPV, czyli typami 16 i 18, które najsilniej związane są ryzykiem wystąpienia nowotworu złośliwego. Szczepionki 4- i 9-walentne zapewniają szerszą ochronę, w tym przed brodawkami i kłykcinami kończystymi na narządach płciowych.
Szczepionki przeciwko HPV należą do szczepionek "zabitych". Zawierają wirusopodobne cząstki VLP (virus-like-particles), które wyglądają jak wirus HPV, ale w rzeczywistości są pustymi otoczkami białkowymi. Pełnią one w szczepionce rolę antygenu, ucząc układ odpornościowy, jak walczyć z prawdziwym wirusem. Ponieważ cząstki te nie zawierają materiału genetycznego wirusa HPV, podanie szczepionki nie powoduje zakażenia.
Wszystkie szczepionki przeciwko HPV są skuteczne i zmniejszają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy nawet o 90%.
Zalecenia dotyczące szczepień przeciw HPV
W pierwszej kolejności szczepienia przeciw HPV zaleca się dziewczętom i chłopcom w wieku 9–14 lat, osobom do 26. roku życia, które nie były wcześniej szczepione, oraz osobom w wieku 26–45 lat, które mogą odnieść korzyści z tego szczepienia. Zgodnie ze wskazaniami dla dostępnych w Polsce szczepionek przeciw HPV nie ma górnej granicy wiekowej – zaszczepić się może każda osoba, która ukończyła 9 lat.
Najwyższą skuteczność szczepionki obserwuje się jednak w grupie nastolatek i nastolatków, którzy nie byli zakażeni wirusem HPV i zaszczepili się przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej.
Jak i kiedy zaszczepić dziecko przeciw HPV?
Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO), popularnie zwanym kalendarzem szczepień, szczepionki przeciwko HPV nie są obowiązkowe, a jedynie zalecane. Co oznacza, że nie są one refundowane przez NFZ dla wszystkich. Dotychczas ze szczepionek przeciwko HPV mogły bezpłatnie skorzystać jedynie dzieci w grupie wiekowej 12–13 lat.
Wraz z początkiem września 2024 roku program bezpłatnych szczepień przeciwko wirusowi HPV został rozszerzony przez Ministerstwo Zdrowia i obejmuje teraz dziewczęta oraz chłopców w grupie wiekowej 9–14 lat. Szczepienia będą przeprowadzane nie tylko w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), jak dotychczas, ale także w szkołach podstawowych, które zgłoszą swój udział w programie. Będą one realizowane przez personel POZ (lekarza lub pielęgniarkę) w specjalnie przygotowanych pomieszczeniach, takich jak gabinety profilaktyki zdrowotnej. Udział dziecka w szczepieniu wymaga zgody opiekuna prawnego.
W ramach programu dostępne są dwie szczepionki: 2-walentna Cervarix oraz 9-walentna Gardasil 9. Podaje się je w dwóch dawkach w odstępie 6–12 miesięcy.
Aby zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV, wystarczy umówić wizytę w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), przez infolinię pod numerem +48 800 100 101 (w godzinach od 8.00–18.00), przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP) lub aplikację mojeIKP. Od 1 września br. na szczepienie przeciwko HPV można się zarejestrować w każdej przychodni POZ. Ważne: podstawową formą rejestracji na szczepienie jest bezpośredni kontakt z przychodnią! Nie wszystkie placówki umożliwiają rejestrację przez infolinię, IKP czy mojeIKP.
Warto także wiedzieć, że dzieci powyżej 9. roku życia, które nie kwalifikują się do powszechnego programu szczepień przeciw HPV, mogą otrzymać bezpłatną szczepionkę Cervarix w ramach refundacji leków dla dzieci i młodzieży do 18. roku życia. Wystarczy tylko otrzymać od lekarza receptę, odebrać szczepionkę w aptece, a następnie umówić się na kwalifikację do szczepienia i samo szczepienie w dowolnej poradni POZ.
Czy szczepienie dzieci przeciwko HPV jest bezpieczne?
Szczepienie dzieci przeciwko HPV jest bezpieczne. Skutki uboczne po przyjęciu szczepionki są zazwyczaj łagodne i obejmują ból w miejscu wstrzyknięcia, niewielki wzrost temperatury lub uczucie zmęczenia. Poważne reakcje występują bardzo rzadko.
Dlaczego warto zaszczepić dziecko przeciwko HPV?
Nosicielami wirusa HPV mogą być zarówno chłopcy, jak i dziewczęta. Zaszczepienie ich przeciwko HPV w wieku nastoletnim przynosi najkorzystniejsze rezultaty – chroni przed zakażeniem wirusem, a w dalszej perspektywie przed brodawkami narządów płciowych oraz poważnymi chorobami nowotworowymi.
Szczepionki przeciw HPV są stosowane w 130 krajach na całym świecie jako jeden z podstawowych elementów profilaktyki raka szyjki macicy oraz innych nowotworów wywoływanych przez wirusy HPV. Dotychczas podano ponad 500 mln dawek szczepionki na całym świecie. Jako pierwsza bezpłatne szczepienia dziewcząt przeciwko HPV wprowadziła w 2007 roku Australia, a w 2013 roku program objął również chłopców. Po ponad dekadzie powszechnych szczepień i prowadzonych badań przesiewowych Australia może stać się pierwszym krajem, który wyeliminuje raka szyjki macicy.
Badania potwierdzają, że w krajach, które wprowadziły szczepienia przeciw HPV, liczba zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego spadła nawet do 90%.
Szczepienie przeciw HPV daje dziecku szansę na uniknięcie groźnych chorób w przyszłości, w tym nowotworów.
Źródła:
https://www.gov.pl/web/zdrowie/o-chorobie
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/wirus-hpv-co-powinienes-wiedziec
https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/szczepienia-hpv/o-wirusie-hpv-i-chorobach/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/szczepienia-hpv/sklad-i-jakosc-szczepionek-przeciw-hpv/
https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/szczepienia-przeciwko-hpv-dlaczego-sa-wazne/
https://www.onkonet.pl/dp_hpv_rak_szyjkimacicy.php
https://www.zwrotnikraka.pl/szczepienia-przeciwko-hpv-dla-dzieci-informacje-2024/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/hpv/sukces-szczepien-hpv/
https://szczepienia.pzh.gov.pl/dla-lekarzy/szczepienia-hpv/programy-szczepien-przeciw-hpv/