Jakie są przyczyny migreny?

Migrena nie jest zwykłym bólem głowy – jest to przewlekłe zaburzenie neurologiczne, uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z 20 chorób najbardziej wpływających na obniżenie nie tylko jakości życia pacjenta, ale również jego aktywności zawodowej i społecznej. Mimo to do dziś migrena bywa traktowana przez niektórych lekceważąco, chociaż powodowany przez nią ból głowy jest tak silny, że uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Co trzeba wiedzieć o migrenie? Jak ją rozpoznać i leczyć?

Migrena – co to jest?

Migrena (migrenowy ból głowy) to napadowy, silny i pulsujący ból głowy o charakterze pierwotnym, co oznacza, że nie jest związany z żadną inną dolegliwością. Migrenowe bóle głowy często są jednostronne i towarzyszą im dodatkowe objawy takie jak: nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięk. Napad migreny może trwać od 4 do 72 godzin.

Migrena to powszechna dolegliwość. Szacuje się, że może się z nią zmagać nawet 15% światowej populacji. W Polsce na migrenowe bóle głowy cierpi około 8% ludzi, trzykrotnie częściej występują one u kobiet niż mężczyzn. W zdecydowanej większości przypadków pierwszy atak migreny występuje przed 40. rokiem życia, ale równie dobrze może się ona rozwinąć w każdym wieku.

Według kryteriów Międzynarodowej klasyfikacji bólów głowy migrenę bez aury rozpoznajemy wtedy, kiedy:

• wystąpiło co najmniej 5 napadów bólów głowy;

• napady te trwały 4–72 godzin (nieleczone lub leczone nieskutecznie);

• ból głowy charakteryzuje się dwoma lub więcej poniższymi cechami: jednostronnym umiejscowienie bólu, pulsującym charakterem, nasilaniem się bólu pod wpływem rutynowej aktywności fizycznej;

• w czasie bólu głowy występuje co najmniej jeden z objawów towarzyszących: nudności lub wymioty, fotofobia (nadwrażliwość na światło) i fonofobia (nadwrażliwość na dźwięki);

• wykluczenie innych przyczyn tych objawów.

Migrena – przyczyny

Chociaż historia badań nad migreną sięga czasów starożytnych (pierwszy opis aury migrenowej przypisuje się Hipokratesowi) to do dziś zagadka, co właściwie leży u jej podstaw, nie została rozwiązana. Teorii jest wiele, jednak żadna z nich nie została ostatecznie potwierdzona.

Obecnie uznaje się, że za rozwój migreny odpowiada wiele czynników, w tym predyspozycje genetyczne i czynniki środowiskowe. Atak migreny mogą wywołać m.in.:

• zmiany hormonalne u kobiet (szczególnie przed okresem);

• niektóre leki;

• stres;

• zmiany rytmu snu;

• bodźce zmysłowe (jasne światła, głośne dźwięki, silne zapachy);

• intensywny wysiłek fizyczny;

• zmiany pogody lub ciśnienia;

• niektóre pokarmy (np. wysokoprzetworzona żywność) i napoje (np. alkohol, kawa);

• głód i pragnienie;

• przemęczenie;

• ból karku;

• urazy głowy.

Migrena – objawy

Co odróżnia migrenę od zwykłego bólu głowy? Ból jest napadowy, pulsujący, zwykle jednostronny. Stopniowo narasta od łagodnego do bardzo silnego i nasila się podczas ruchu. Mogą towarzyszyć mu dodatkowe dolegliwości takie jak: nudności, wymioty, nadwrażliwość na bodźce (światło, dźwięk, zapachy). U niektórych pacjentów migrenowe bóle głowy poprzedzają lub towarzyszą inne objawy neurologiczne np.: zaburzenia widzenia; drętwienie twarzy, szyi lub kończyn; zawroty głowy; zaburzenia mowy. W takich sytuacjach mamy do czynienia z tak zwana aurą migrenową.

Oczywiście należy wziąć pod uwagę, że objawy migreny mogą mieć charakter indywidualny i u każdego przebiegać nieco inaczej. U jednych osób ból głowy będzie jednostronny, u innych dwustronny lub będzie pojawiał się naprzemiennie raz z jednej, raz z drugiej strony głowy. Różna też może być jego częstotliwość – u niektórych ataki migreny mogą występować po sobie w bardzo krótkim czasie, u drugich pomiędzy atakami może występować nawet kilkumiesięczna przerwa. To co jest wspólne dla wszystkich osób cierpiących na migrenę to ból, który jest tak silny, że nie pozwala na normalne funkcjonowanie.

Migrena – przebieg

Typowy atak migreny przebiega w czterech fazach. Jednak nie wszystkie one muszą występować w jednym ataku:

• faza prodromalna (zwiastująca) – pojawia się na kilka dni lub na kilka godzin przed napadem migreny, a jej zwiastunami zazwyczaj są: huśtawki nastroju, zwiększony apetyt, sztywność karku, drażliwość, zaparcia, zawroty głowy, niekontrolowane ziewanie;

• aura migrenowa – pojawia się tylko u niektórych osób, poprzedza migrenowy ból głowy lub mu towarzyszy.Aura migrenowa może obejmować zaburzenia widzenia, drętwienie kończyn i twarzy, trudności w mówieniu. Objawy te zwykle utrzymują się od kilku minut do godziny;

• właściwy atak migreny (migrenowy ból głowy);

• faza postdromalna (ponapadowa) – następuje po ustąpieniu bólu głowy, obejmuje uczucie osłabienia, zmęczenia, zdezorientowania, ogólnego dyskomfortu fizycznego.

Migrena – rodzaje

Najpowszechniejsze rodzaje migreny to:

• migrena z aurą – dotyczy około 25% przypadków. Przed bólem głowy lub w jego trakcie pojawiają się objawy neurologiczne, najczęściej w postaci zaburzeń wzrokowych. Mogą to być błyski światła, mroczki przed oczami, zaburzenia ostrości, ciemne plamy przed oczami, krótkotrwała utrata wzroku. W niektórych przypadkach mogą pojawić się także zaburzenia mowy, drętwienie kończyn, zaburzenia równowagi, niedowład mięśni. Objawy te są odwracalne i zwykle ustępują w przeciągu 60 minut. Jeżeli aura migrenowa przekroczy ten czas, należy pilnie zgłosić się na wizytę u neurologa.;

• migrena bez aury – występuje powszechniej, bo u 75% przypadków pacjentów. Zwykle ogranicza się do ataku silnego bólu głowy, któremu towarzyszą nudności i wymioty.

Ponadto rozróżnia się:

• migrenę miesiączkową – skorelowana z cyklem miesiączkowym, pojawia się przed okresem;

• migrenę oczną (siatkówkową) – rzadki typ migreny, objawia się jednostronnym zaburzeniem widzenia (w przeciwieństwie do migreny z aurą, gdzie zaburzenie widzenia obejmują oboje oczu);

• migrena okoporaźna – migrenowym bólom głowy towarzyszy częściowe lub całkowite porażenie mięśni okoruchowych, co powoduje opadnięcie powieki, upośledzenie ruchu gałek ocznych, podwójne widzenie;

• migrena hepiglemiczna (inaczej porażenna, połowiczoporaźna lub skojarzona) – jest to niezwykle rzadki typ migreny o podłożu genetycznym. Charakteryzuje się współwystępowaniem dodatkowych objawów neurologicznych, przypominających udar mózgu (jednostronny paraliż ciała, zaburzenia równowagi, problemy z chodzeniem, niedowłady);

• migrena prawdopodobna – w tym przypadku ilość ataków bólowych jest mniejsza niż wymagana przez kryteria, ale pozostałe cechy migreny są spełnione;

• migrena brzuszna – w tym rodzaju migreny objawy dotyczą brzucha, a nie głowy. Najczęściej dotyczy dzieci. Charakteryzuje się napadami silnego bólu brzucha, które zaczynają się zwykle w nocy lub nad ranem i trwają od kilku do 72 godzin. Według niektórych specjalistów problemu tego nie należy rozpatrywać w kryteriach migreny;

• migrena powikłana – wszystkie powikłania migreny należące do klasyfikacji migrenowej:

• migrena przewlekła – ból głowy występuje częściej niż 15 dni w miesiącu przez kolejne 3 miesiące;

• stan migrenowy – stan, w którym atak migreny utrzymuje się dłużej niż 72 godziny. Zdarza się, że stan ten wymaga hospitalizacji;

• uporczywa aura bez zawału mózgu – bóle głowy utrzymujące się ponad tydzień, ale badania neuroobrazowe nie wykazują nieprawidłowości;

• migrenowy zawał mózgu – bóle głowy utrzymujące się ponad tydzień, a badania neuroobrazowe wykazują udar niedokrwienny mózgu;

• napady padaczkowe wyzwalane przez migrenę.

Migrena – rozpoznanie

Objawy migreny są na tyle charakterystyczne, że do postawienia diagnozy wystarczy wywiad lekarski przeprowadzony przez internistę lub neurologa. Podstawowym badaniem zlecanym przez lekarzy w celu rozpoznania migreny jest angiografia rezonansu magnetycznego mózgu (Angio-MR), która umożliwia ocenę tętnic i żył mózgowych.

Czasami lekarz może zdecydować o rozszerzeniu diagnostyki o badanie EEG (elektroencefalografia) lub tomografię komputerową głowy.

Migrenę różnicuje się z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem tętnicy skroniowej, ostrym napadem jaskry, czy krwotokiem podpajęczynówkowym.

Migrena – leczenie

Leczenie migreny polega na przerwaniu napadu migrenowego bólu głowy (leczenie doraźne) oraz na zapobieganiu jego ponownemu wystąpieniu (leczenie profilaktyczne) za pomocą środków farmakologicznych i metod niefarmakologicznych.

Doraźnie, czyli w celu złagodzenia bólu głowy, stosuje się paracetamol, kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, czy preparaty należące do grupy tryptanów. Jeśli migrenie towarzyszą nudności i wymioty można zastosować leki przeciwwymiotne.

W leczeniu profilaktycznym stosuje się leki kardiologiczne, przeciwpadaczkowe, antydepresyjne. Warto pamiętać, że nie przynoszą one natychmiastowej ulgi, a na efekty ich działania trzeba poczekać nawet kilka miesięcy. Ponieważ nie mają charakteru przeciwbólowego można je bez problemu łączyć z leczeniem doraźnym. Toksyna botulinowa, szerzej znana jako botoks, jest również wykorzystywana do leczenia przewlekłych migren. Dzięki swoim właściwościom zmniejszającym napięcie mięśniowe może redukować nie tylko częstotliwość, ale również intensywność migren. Jej efekty są niemal natychmiastowe i utrzymują się nawet przez kilka miesięcy po zabiegu. Należy jednak pamiętać, że zabieg musi być poprzedzony konsultacją ze specjalistą, który zakwalifikuje pacjenta do leczenia.

Niefarmakologiczne leczenie polega głównie na unikaniu tzw. „wyzwalaczy” ataku migreny. Niektórym osobom ulgę może przynieść fizykoterapia, akupunktura, terapia behawioralna lub relaksacyjna.

Warto także zadbać o zdrowy styl życia, unikanie stresu, odpowiednią ilość snu i jakość posiłków, nawodnienie organizmu. Należy ograniczyć spożycie alkoholu i kofeiny.

Niezależnie od stosowanych metod należy jednak pamiętać, że migrena jest chorobą przewlekłą i do dziś nie są znane metody, które doprowadziłyby do jej całkowitego wyleczenia.

Migrena w ciąży

Migrena w ciąży pojawia się u około 15% kobiet i jest związana ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie. Jej objawy są typowe, ale zwykle przebiega ona łagodniej, z niższym natężeniem bólu. Niestety leczenie migreny w ciąży jest ograniczone ze względu na ryzyko dla płodu. Zwykle stosuje się paracetamol lub ibuprofen (od II trymestru). W niektórych przypadkach stosuje się kofeinę, która wzmacnia działanie paracetamolu. W celu złagodzenia migrenowych bólów głowy i ograniczenia liczby ich ataków ciężarna może skorzystać z niefarmakologicznych metod, o których wspominaliśmy powyżej.