Jakie są przyczyny i objawy zespołu policystycznych jajników (PCOS) oraz jakie są dostępne metody leczenia?

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedna z najczęstszych  przyczyn niepłodności u kobiet. Zespół ten powoduje szereg zmian hormonalnych, które mają wpływ na jakość życia kobiet, między innymi zaburzenia  cyklu miesiączkowego, nadmierne owłosienie i wypryski skórne. Diagnoza oraz odpowiednie leczenie pozwalają zminimalizować objawy tej choroby. Ze względu na związek PCOS z zaburzeniami hormonalnymi, głównym celem terapii jest wyrównanie poziomów hormonów w organizmie. Leczenie może obejmować odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, leki hormonalne, leki stymulujące owulację lub terapię skojarzoną. Decyzję odnośnie terapii powinien podjąć lekarz ginekolog, który może prosić o zaangażowanie w proces leczenia innych specjalistów, np. endokrynologa lub dietetyka. W ramach diagnostyki oraz leczenia PCOS można skorzystać z pomocy lekarza posiadającego specjalizacje z ginekologii oraz endokrynologii, czyli potocznie mówiąc ginekologa -endokrynologa. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy zespołu policystycznych jajników, diagnozę tej choroby oraz dostępne metody leczenia.

PCOS – co to jest i jakie są objawy PCOS?

PCOS, czyli Zespół Policystycznych Jajników (skrót pochodzi od angielskiej nazwy: Polycystic Ovarian Syndrome), charakteryzuje się występowaniem zaburzeń hormonalnych u kobiet w wieku rozrodczym. Jest to jedna z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. PCOS powoduje wzrost męskich hormonów, głównie testosteronu, co prowadzi do zaburzenia cyklu miesiączkowego i objawów takich jak trądzik, nadmierne owłosienie, nieregularne cykle miesiączkowe, nadwaga lub otyłość.

Najczęstsze objawy PCOS to:

• zaburzenia cyklu miesiączkowego,

• nadmierne owłosienie na twarzy i/lub ciele (hirsutyzm),

• nadmierne, bolesne skurcze mięśni macicy (dysmenorea),

• problemy z cerą, np. trądzik,

• szybka utrata i przybieranie na wadze,

• problemy z libido,

• niepłodność i trudności z zajściem w ciążę,

• zaburzenia lub brak owulacji,

• zmiany nastroju.

Zespół policystycznych jajników często łączy się również z zespołem metabolicznym, który tworzą zaburzenia zwiększające ryzyko chorób sercowo – naczyniowych. Do czynników ryzyka zespołu X (zespołu metabolicznego) zalicza się otyłość centralną, dyslipidemię, cukrzycę typu 2 lub insulinoopornością oraz nadciśnienie tętnicze. Każdą z wymienionych chorób należy potraktować poważnie i indywidualnie, konsultując je z odpowiednimi specjalistami.

Aby zdiagnozować PCOS, nie jest konieczne występowanie wszystkich objawów. Podstawowym kryterium jest obecność zaburzeń hormonalnych i wyższego poziomu androgenów w porównaniu do normy. W procesie diagnostycznym PCOS wykorzystuje się także badanie USG ginekologiczne, czyli badanie obrazowe, które pozwala lekarzowi ginekologowi ocenić morfologię jajników. PCOS charakteryzuje się obrazem wielotorbielowatych jajników w badaniu USG.

Jakie badania należy wykonać, aby potwierdzić zespół policystycznych jajników?

Kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników (PCOS) często doświadczają niespecyficznych objawów, które mogą być spowodowane przez wiele różnych chorób. Dlatego diagnostyka odgrywa kluczową rolę w identyfikacji przyczyny tych zaburzeń.

Aby potwierdzić diagnozę PCOS, lekarz może zlecić następujące badania:

Badania krwi: PCOS często wynika z podwyższonego stężenia hormonów płciowych, przede wszystkim poziomu testosteronu, androstendionu oraz zaburzeń progesteronu, prolaktyny, FSH i LH. Warto zbadać również poziom hormonu steroidowego DHEA-S, który pomaga wskazać zaburzenia w produkcji męskich hormonów płciowych przez nadnercza. SHBG to globulina wiążąca hormony płciowe, która odpowiada za regulowanie w wątrobie poziomu estradiolu i androgenów we krwi. Obniżenie jej poziomu może wskazywać na różne stany chorobowe - w tym PCOS czy choroby sercowo-naczyniowe.
Na obecność zespołu mogą wskazywać zmiany w stężeniu hormonów tarczycowych, takich jak TSH, FT3 i FT4. Poza analizą hormonów, lekarz może zlecić także inne badania krwi, na przykład badania określające poziom cholesterolu i trójglicerydów, co ma znaczenie w kontekście niepłodności. Dodatkowo przeprowadza się badanie poziomów glukozy oraz krzywą insulinową, ponieważ insulinooporność często towarzyszy PCOS. Wyniki tych analiz pomagają lekarzowi w identyfikacji źródła zaburzeń, które mogą wystąpić w przypadku zespołu policystycznych jajników.

USG ginekologiczne: Badanie ultrasonograficzne pozwala na uzyskanie obrazów jajników oraz ocenę ich struktury i morfologii. Uwidocznienie wielotorbielowatych jajników stanowi charakterystyczny obraz struktury jajników w przypadku PCOS.

Przeprowadzenie tych badań umożliwia lekarzowi postawienie jednoznacznej diagnozy PCOS oraz wybór odpowiedniego planu leczenia.

Czy PCOS da się leczyć?

Ważnym elementem leczenia kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS) jest zmiana stylu życia, co w wielu przypadkach może wystarczyć do kontroli objawów choroby. Zaleca się regularną aktywność fizyczną oraz stosowanie odpowiednio dobranej i zrównoważonej diety, bogatej w warzywa i produkty o niskim indeksie glikemicznym. Kobiety z PCOS często borykają się z problemami z otyłością i cukrzycą, a utrata wagi może pomóc w łagodzeniu niektórych objawów choroby, takich jak nieregularne miesiączki. Zmiany może poprzedzać lub uzupełniać leczenie farmakologiczne. Pacjentka powinna jednak pozostawać pod stałą kontrolą lekarza. W przypadku, gdy zmiana stylu życia nie przynosi wystarczających efektów, lekarz może zalecić terapię farmakologiczną. Najczęściej stosowane są doustne środki antykoncepcyjne, które mają na celu ustabilizowanie gospodarki hormonalnej i regulację owulacji. Dodatkowo, w niektórych przypadkach leczenie może być wspomagane przez stosowanie leków hamujących produkcję androgenów. Decyzję o włączeniu leków zawsze podejmuje lekarz. W celu poprawy płodności stosuje się także leki stymulujące owulację.

Czy mając PCOS da się zajść w ciążę?

Chociaż PCOS można leczyć, niepłodność spowodowana tym zespołem może być wyzwaniem, zależnym od indywidualnego stanu zdrowia kobiety. Dla wielu kobiet zmiana stylu życia może pomóc, podczas gdy inne mogą potrzebować bardziej intensywnego leczenia hormonalnego lub leków wspomagających. Jednym z podejść do leczenia niepłodności związanego z PCOS jest także stymulacja jajeczkowania. Chociaż leczenie bezpłodności wywołanej policystycznymi jajnikami może być czasochłonne, w większości przypadków jest możliwe.

Podsumowując, PCOS to choroba, która wywołuje szereg uciążliwych objawów i może prowadzić do niepłodności. Po diagnozie istotne jest, aby pacjentka wprowadziła zmiany w stylu życia, a dodatkowo lekarz może wprowadzić leczenie farmakologiczne. Te podejścia w większości przypadków pozwalają na zminimalizowanie objawów PCOS i poprawę płodności.