Co musisz wiedzieć o torbielach jajnika?
Co musisz wiedzieć o torbielach jajnika?
Torbiel jajnika to przypadłość wielu kobiet bez względu na wiek. Z reguły nie daje żadnych objawów, a o jej istnieniu kobieta dowiaduje się przypadkiem podczas rutynowej wizyty u ginekologa. Zazwyczaj jest to zmiana łagodna, która nie wymaga leczenia – mimo to jej obecność wywołuje niepokój u pacjentek. Sprawdźmy zatem, czym dokładnie jest torbiel jajnika i czy rzeczywiście może być groźna?
Czym jest torbiel jajnika?
Torbiel jajnika, inaczej zwana cystą, to zmiana w postaci owalnego lub okrągłego pęcherzyka wypełnionego płynem – można ją porównać do balonika wypełnionego wodą. Torbiele mogą występować pojedynczo lub mnogo, na jednym lub obu jajnikach, a ich rozmiary mogą wahać się od niewielkich kilku milimetrowych zmian, po zmiany wielkości pomarańczy czy grejpfruta. Zdecydowana większość cyst to zmiany łagodne i tylko 5% z nich może mieć charakter złośliwy.
Torbiel jajnika – przyczyny i objawy
Niemal u każdej kobiety choć raz w życiu pojawi się torbiel na jajniku. Najczęściej przyczyną są zaburzenia hormonalne, ale prawdopodobieństwo pojawienia się torbieli zwiększa też endometrioza, zespół policystycznych jajników, palenie papierosów, stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub niektórych leków.
Zazwyczaj torbiel jajnika rozwija się powoli i bezobjawowo, a większość z nich znika samoistnie bez interwencji lekarskiej, dlatego kobiety często nie są świadome, że mają torbiele i o ich istnieniu dowiadują się przypadkiem podczas profilaktycznego badania USG w gabinecie ginekologicznym. Objawy torbieli pojawiają się dopiero wtedy, kiedy osiągną one spore rozmiary. Wówczas zaobserwować można:
zaburzenia miesiączkowania,
bóle podbrzusza,
bóle podczas stosunku,
wzdęcia i dyskomfort w jamie brzusznej,
problemy z oddawaniem moczu,
omdlenia, bóle głowy,
ból jajników,
nagłe zmiany wagi,
nudności i wymioty.
W przypadku pojawienia się powyższych dolegliwości należy udać się na wizytę do ginekologa, który sprawdzi, jaki to rodzaj zmiany.
Rodzaje torbieli
Torbiele jajnika dzielimy na:
torbiele czynnościowe – wynikają z zaburzeń hormonalnych, najczęściej mają łagodny charakter i nie wymagają leczenia, zwykle znikają samoistnie. Najczęstszymi rodzajami torbieli czynnościowych są:
torbiel pęcherzykowa (prosta) – ma ścisły związek z przebiegiem cyklu menstruacyjnego, podczas którego tworzy się tzw. pęcherzyk Graffa. W momencie owulacji pęcherzyk ten pęka i uwalnia komórkę jajową do jajowodu. Czasem – na skutek zaburzeń hormonalnych – pęcherzyk nie pęka, kontynuuje swój wzrost i staje się torbielą prostą.
torbiel ciałka żółtego – powstaje w wyniku nieprawidłowego zanikania ciałka żółtego w II fazie cyklu miesiączkowego. Normalnie, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte znika. Może się jednak zdarzyć, że nie zniknie, a w jego wnętrzu rozwinie się torbiel.
torbiel krwotoczna – mimo niepokojącej nazwy, jest to zmiana niegroźna. Powstaje, kiedy pękający podczas owulacji pęcherzyk, uszkodzi znajdujące się obok naczynie krwionośne. W efekcie uwolniona krew zbiera się w pozostałości po pękniętym pęcherzyku i tworzy torbiel krwotoczną.
torbiele nieczynnościowe – nie są związane z funkcją, jaką pełnią jajniki, wymagają obserwacji i poszerzonej diagnostyki. W tej grupie znajdują się:
torbiel endometrialna (czekoladowa) – pojawia się w przebiegu endometriozy. Jest to choroba, podczas której fragmenty błony śluzowej macicy odrywają się i umiejscawiają w innych tkankach. Jeśli dostaną się do jajników, powstają torbiele wypełnione ciemnobrązową krwią – stąd nazwa czekoladowe. Ten typ torbieli może być zagrożeniem dla zdrowia kobiety i wymagać usunięcia.
torbiel dermoidalna (skórzasta) – to bardzo nietypowy rodzaj torbieli. Jest to zmiana pochodząca ze struktur zarodkowych. W jej wnętrzu obecne są tkanki normalnie występujące w innych częściach ciała takie jak: włosy, zęby, paznokcie, komórki naskórka. Torbiel skórzasta jest łagodnym typem nowotworu jajnika tzw. potworniaka dojrzałego. W większości przypadków nie staje się on złośliwy, ale ze względu na ryzyko powikłań tego rodzaju torbiel usuwa się.
torbiele wykrywane w przebiegu zespołu policystycznych jajników – są wynikiem zaburzeń hormonalnych, które powodują, że pęcherzyki Graffa nie mogą dojrzeć i zamieniają się w liczne, drobne cysty. Nie dochodzi wtedy do owulacji, co utrudnia m.in. zajście w ciążę. Te zmiany leczy się hormonalnie.
torbiel nowotworowa – może mieć postać złośliwą lub łagodną.
torbiel luteinowa – występuje w ciąży, z reguły nie zagraża rozwojowi płodu, ale wymaga monitorowania.
Torbiel jajnika – rozpoznanie
Podstawowym badaniem w diagnostyce torbieli jajnika jest USG ginekologiczne przezpochwowe, które pozwala ocenić ich wielkość, kształt, grubość ścian, zawartość oraz stopień unaczynienia. W przypadku podejrzenia zmiany złośliwej lekarz może dodatkowo zlecić oznaczenie poziomu hormonów, oznaczenie markerów nowotworowych, biopsję torbieli. Na podstawie wykonanych badań ginekolog będzie mógł potwierdzić lub wykluczyć, czy torbiel na jajniku ma postać nowotworu złośliwego.
Jak leczyć torbiele na jajniku?
Wszystko zależy od charakteru zmiany, jej wielkości i wieku pacjentki. Torbiele czynnościowe najczęściej zanikają same, ale warto pozostawić je pod obserwacją. Niektóre cysty będą wymagały terapii hormonalnej. Większe torbiele, które dają objawy, naciskają na inne narządy, istnieje ryzyko ich pęknięcia lub mają charakter nowotworowy, będą wskazaniem do wykonania zabiegu operacyjnego – metodą klasyczną lub laparoskopową. Po tę pierwszą sięga się, kiedy istnieje podejrzenie, że torbiel ma charakter złośliwy i być może pojawi się konieczność usunięcia całego jajnika. Klasyczna operacja daje lekarzowi większy zakres działania, ale wiąże się też z dłuższą rekonwalescencją. Zazwyczaj jednak wystarczającą metodą okazuje się laparoskopia, która jest mniej inwazyjna i pozwala pacjentce na szybszy powrót do formy.
Na ogół torbiele same się wchłaniają i nie pozostawiają po sobie śladu. Niestety mogą też nawracać – zwłaszcza u kobiet w okresie rozrodczym, u których występują zaburzenia hormonalne. Operacyjne usunięcie torbieli zazwyczaj pozwala na ich całkowite wyleczenie. Inaczej jest w przypadku cyst o charakterze złośliwym, które będą wymagały dalszego onkologicznego leczenia oraz torbieli endometrialnych, które wymagają długotrwałej terapii.
Czy torbiel na jajniku może być groźna?
Torbieli jajnika, nawet jeśli nie ma charakteru złośliwego, nie można bagatelizować. Torbiel może się skręcić – naczynia krwionośne ulegają wtedy zaciśnięciu, dopływ krwi zostaje zatrzymany, co w konsekwencji może doprowadzić do niedokrwienia i martwicy jajnika. Torbiel może także pęknąć, a jej zawartość rozlać się po jamie brzusznej – mogą wtedy wystąpić objawy tzw. „ostrego brzucha”, charakteryzujące się nagłym i ostrym bólem, gorączką, wymiotami i ogólnym pogorszeniem samopoczucia. Obydwie sytuacje zdarzają się niezwykle rzadko, niemniej – wymagają niezwłocznej opieki lekarskiej. Dlatego – chociaż w większości przypadków torbiele na jajniku bywają niegroźne – warto je regularnie kontrolować i zachować czujność.