Krótkowzroczność i dalekowzroczność- różnice, objawy, leczenie

Wzrok to jeden ze zmysłów, dzięki któremu możemy poznawać świat: widzimy kolory, kształty, możemy czytać, rozpoznajemy twarze naszych bliskich. Jeśli oko jest zdrowe – bez problemu widzimy przedmioty niezależnie od tego, czy znajdują się blisko czy daleko. Jednak w dzisiejszych czasach coraz więcej osób ma kłopoty ze wzrokiem. Wśród najczęściej diagnozowanych wad wzroku są krótko- i dalekowzroczność. Czym się one różnią? Jak widzi krótkowidz, a jak dalekowidz? Jakie są objawy każdej z nich? Odpowiadamy.

Czym jest krótkowzroczność?

Krótkowzroczność (inaczej bliskowzroczność lub miopia) to refrakcyjna wada wzroku, która powoduje, że widzimy wyraźnie przedmioty znajdujące się blisko, a te położone daleko stają się nieostre. Dzieje się tak najczęściej z powodu nieprawidłowej budowy oka – gałka oczna jest zbyt długa lub rogówka jest za bardzo wypukła, przez co promienie świetlne wpadające do oka skupiają się przed siatkówką, a nie na niej. Krótkowzroczność to najczęściej występująca wada wzroku, dotyka osób w każdym wieku. Najczęściej rozpoczyna się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Często towarzyszy jej astygmatyzm.

Krótkowzroczność może być:

• osiowa – to najczęstszy typ miopii, charakteryzuje się zbyt wydłużoną gałką oczną, powstaje najczęściej w okresie dojrzewania i może się pogłębiać wraz z wiekiem;

• krzywiznowa – charakteryzuje się zbyt wypukłą krzywizną soczewki i rogówki, może być wrodzona, ale najczęściej przyczyną jest nadmierny skurcz mięśnia rzęskowego;

• refrakcyjna – budowa gałki ocznej jest w normie, ale występuje zbyt duży czynnik załamania soczewki najczęściej na skutek cukrzycy lub zaćmy.

Przyczyny krótkowzroczności

Przyczyny miopii mogą być różne. Często krótkowzroczność ma podłoże genetyczne – jeśli jedno lub oboje rodziców są krótkowidzami, prawdopodobieństwo wystąpienia tej wady wzroku u ich dziecka jest większe. Nie bez wpływu pozostają też czynniki środowiskowe – zmorą dzisiejszych czasów jest postęp technologiczny i nieograniczony dostęp do komputerów, laptopów, smartfonów. Godziny spędzane przed ekranami tych urządzeń, w trakcie których wzrok skupiany jest na bliskim obrazie i dodatkowo rażony nienaturalnym światłem, osłabia wzrok i sprzyja rozwojowi wady.

Jak widzi krótkowidz?

Krótkowidz bez problemu przeczyta tekst w książce, ale będzie miał już spore trudności w odczytaniu numeru nadjeżdżającego autobusu lub napisów w kinie. Uogólniając – krótkowidz dobrze widzi z bliska, natomiast odległe przedmioty widzi niewyraźnie. Oczywiście wszystko zależy od stopnia wady. Wraz z jej pogłębieniem skraca się dystans, w którym krótkowidz widzi dobrze. Obrazy stają się coraz bardziej niewyraźne, rozróżnienie kształtów staje się niemożliwe, a krótkowidz – by poprawić ostrość widzenia – zaczyna mrużyć oczy. Osoby z krótkowzrocznością często gorzej widzą po zmroku i w ciemnościach.

Czy krótkowzroczność można wyleczyć?

Krótkowzroczności nie da się wyleczyć, ale da się ją skorygować różnymi technikami.

W przypadku pogorszenia widzenia najlepiej umówić się na wizytę u okulisty, który dobierze odpowiednią metodę korekcji wzroku. W przypadku krótkowzroczności może zaproponować soczewki kontaktowe lub okulary korekcyjne o mocy minus. Ich zadaniem jest przywrócenie ostrości widzenia poprzez przesunięcie ogniskowej soczewki oka na siatkówkę. Inna metodą korekcji krótkowzroczności jest ortokorekcja. Polega ona na zakładaniu na noc specjalnych „oddychających” soczewek, które zmieniają kształt rogówki podczas snu, dzięki czemu krótkowidz widzi lepiej w ciągu dnia. To rozwiązanie polecane jest osobom, których wada wynosi od -1 do -5 dioptrii.

Nieleczona krótkowzroczność nie tylko znacznie utrudnia życie, ale może powodować pogłębianie się wady, bóle głowy, zmęczenie i łzawienie oczu oraz przewlekłe zapalenie spojówek. Wysoka krótkowzroczność (powyżej -6 dioptrii) może przyczyniać się do pojawienia się jaskry, zaćmy lub powodować odwarstwienie siatkówki (z tego powodu osoby z wysoką krótkowzrocznością powinny unikać nadmiernego wysiłku fizycznego).

Krótkowzroczność u dzieci może wpływać negatywnie na naukę – utrudnia im czytanie z tablicy, uczestnictwo w grach i aktywnościach sportowych, które wymagają dobrej percepcji przestrzennej i zdolności do widzenia na odległość.

Czym jest dalekowzroczność?

Dalekowzroczność (inaczej nadwzroczność lub hyperopia) to refrakcyjna wada wzroku, która powoduje, że przedmioty znajdujące się w oddali widzimy poprawnie, a te znajdujące się blisko – niewyraźnie. Nadwzroczność jest przeciwieństwem krótkowzroczności – w tym przypadku gałka oczna jest zbyt krótka, a rogówka zbyt płaska, przez co światło wpadające do oka skupia się za siatkówką. Dalekowzroczność jest powszechną wadą wzroku, może dotknąć osoby w różnym wieku, ale wraz z upływem czasu ryzyko rozwoju tej wady wzrasta.

Dalekowzroczność może być:

• prosta – kiedy pojawia się bez określonej przyczyny;

• patologiczna – jest konsekwencją przebytej choroby, urazu oka lub nieprawidłowego rozwoju narządu wzroku;

• funkcjonalna – jest efektem upośledzonej zdolności oka do akomodacji.

Przyczyny dalekowzroczności

U dzieci do 3. roku życia mamy do czynienia z tzw. nadwzrocznością fizjologiczną, która wraz ze wzrostem gałki ocznej powinna ustąpić. Jeśli tak się nie dzieje, a wada pogłębia się – należy ją korygować.

U dorosłych nadwzroczność wynika z nieprawidłowej budowy gałki ocznej lub zbyt słabego układu optycznego. Może mieć także podłoże genetyczne lub wystąpić jako powikłanie po wcześniej przebytych chorobach (np. cukrzycy).

Nadwzroczności nie należy mylić ze starczowzrocznością (inaczej prezobią) – mimo, że objawy są podobne i w obu przypadkach stosuje się soczewki z „plusem”. Prezobia nie jest stanem chorobowym, ani wadą wzroku – jest to naturalne zjawisko pogarszania się ostrości widzenia z bliska, związane z fizjologicznym procesem starzenia się narządu wzroku. Jeśli starczowzroczności nie towarzyszy wada refrakcyjna wzroku – taka osoba zachowa zdolność ostrego widzenia przedmiotów znajdujących się w dali.

Jak widzi dalekowidz?

Dalekowidz będzie miał problemy z odczytaniem drobnego tekstu z bliska, ale raczej bez problemu poradzi sobie z napisami w kinie lub odczytaniem znaków drogowych podczas jazdy. Oczywiście wszystko zależy od stopnia zaawansowania wady. Na początku, kiedy wada jest niewielka, pojawia się problem z widzeniem z bliska, natomiast przedmioty w dali pozostają ostre. Wraz z pogłębianiem się wady przedmioty zarówno w dali, jak i w bliży stają się nieostre, niewyraźne. Osoby z nadwzrocznością mogą przez długi czas nie zdawać sobie sprawy z posiadanej wady wzroku – dopóki zachowana jest wysoka zdolność akomodacyjna oka, takie osoby mogą na co dzień widzieć bardzo dobrze. Kiedy mechanizm akomodacji ulega rozregulowaniu – wtedy pojawiają się problemy z widzeniem zarówno z bliska, jak i z daleka.

Dla dalekowidza charakterystyczny jest tzw. syndrom długiej ręki – by zobaczyć przedmiot lub tekst wyraźnie, zaczyna je od siebie oddalać.

Dalekowzroczności często towarzyszą bóle głowy, bóle i poczucie zmęczenia oczu, łzawienieoczu, podwójne widzenie. W przypadku małych dzieci może pojawić się problem z zezem zbieżnym.

Czy nadwzroczność dla się wyleczyć?

Podobnie jak w przypadku krótkowzroczności, dalekowzroczności się nie leczy, a jedynie koryguje za pomocą różnych technik.

Dalekowzroczność koryguje się soczewkami kontaktowymi lub okularami korekcyjnymi o mocy dodatniej. Pozwalają one przemieścić punkt widzenia obrazu na siatkówkę, a tym samym widzieć wyraźnie. Oczywiście dobór odpowiedniej korekcji powinien być poprzedzony wizytą u okulisty.

Nadwzroczność jest trudna do zdiagnozowania – zwłaszcza u dzieci, które mają dużą możliwość akomodacyjną narządu wzroku. Mówiąc prościej – potrafią one „zmusić” oko do ostrego widzenia nawet blisko położonych przedmiotów. Dlatego przy diagnozowaniu nadwzroczności u dzieci niezbędne jest porażenie możliwości akomodacji (czyli porażenie mięśnia rzęskowego) za pomocą odpowiednich preparatów. U dorosłych takie postępowanie nie jest konieczne.

Jeśli chodzi o objawy nadwzroczności u dzieci, rodziców powinna zaniepokoić niechęć dziecka do czytania, szybkie męczenie się oczu i zezowanie. Ten ostatni objaw pojawia się, kiedy wada w obu oczach różni się – wówczas mózg „wybiera sobie” silniejsze, lepiej widzące oko, a to słabsze wyłącza z procesu widzenia. Właśnie wtedy można zaobserwować uciekanie jednego oka, co z czasem może doprowadzić do jednooczności (czyli widzenia tylko jednym okiem). Aby uniknąć takiej sytuacji należy pilnie udać się do okulisty. Jednooczność w przyszłości może uniemożliwić wykonywanie niektórych zawodów (np. kierowcy).

Nieleczona nadwzroczność może doprowadzić do jaskry. Wysoka nadwzroczność może powodować trwałe niedowidzenie – w tym przypadku żadna z metod korekcji nie przywróci pełnej ostrości widzenia.

Krótkowzroczność a nadwzroczność – podsumowanie

Krótkowzroczność pojawia się, kiedy gałka oczna jest zbyt długa. Powoduje to nieostre widzenie przedmiotów znajdujących się w oddaleniu. Postępująca wada skraca dystans, w którym krótkowidz widzi dobrze. Krótkowzroczność koryguje się szkłami o mocy minus.

Nadwzroczność pojawia się, kiedy gałka oczna jest zbyt krótka. Powoduje to trudności z widzeniem z bliska, a wraz z postępującą wadą ostrość tracą również przedmioty znajdujące się w  oddaleniu. Nadwzroczność koryguje się szkłami o mocy plus.

W obu przypadkach – zarówno krótkowzroczności, jak i nadwzroczności – można skorygować wadę wzroku za pomocą laserowej korekcji wzroku. Jednak w tym przypadku wada wzroku musi być ustabilizowana od co najmniej roku, a pacjent powinien mieć skończone 21 lat.

Niezależnie od wady wzroku należy ją jak najszybciej skorygować, dlatego należy udać się do lekarza okulisty, który zdiagnozuje wadę wzroku i wyda odpowiednie zalecenia. Indywidualnie dobrana do potrzeb pacjenta metoda korekcji wzroku pozwoli powstrzymać rozwój wady i zminimalizować towarzyszące jej nieprzyjemne objawy.