Co musisz wiedzieć o nadciśnieniu tętniczym?

Nadciśnienie tętnicze to podstępna choroba cywilizacyjna, która przez dłuższy czas może nie dawać żadnych objawów, ale nieleczona stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia na nadciśnienie tętnicze choruje około 10 milionów dorosłych Polaków. Wielu z nich – na co wskazuje raport opublikowany przez Światową Organizację Zdrowa (WHO) – nawet nie zdaje sobie sprawy, że cierpi na tę przypadłość. Czym jest nadciśnienie tętnicze, jakie daje objawy i jak sobie z nim poradzić. Podpowiadamy.

Nadciśnienie tętnicze – co to?

Ciśnienie tętnicze to nacisk przepływającej krwi na ściany naczyń krwionośnych. Najwyższe jest ono podczas skurczu lewej komory serca, kiedy krew pompowana jest do tętnic – mówimy wtedy o ciśnieniu skurczowym. Ciśnienie rozkurczowe to znów najmniejsza wartość ciśnienia krwi, którą osiąga się w tzw. stanie „spoczynku”, czyli podczas przerwy między skurczami serca. Ciśnienie krwi mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mm Hg).

Prawidłowe ciśnienie tętnicze ma wartość poniżej 140/90 mm Hg, gdzie wartość 140 to ciśnienie skurczowe (tzw. górne), a 90 – ciśnienie rozkurczowe (tzw. dolne). Optymalne ciśnienie tętnicze ma wartość 120/80 mm Hg.

O nadciśnieniu tętniczym mówimy wtedy, kiedy jego wartość osiąga 140/90 mm Hg lub więcej. Nadciśnienie tętnicze to choroba przewlekła, którą diagnozuje się na podstawie kilku pomiarów ciśnienia krwi, zazwyczaj wykonywanych w kilkudniowych lub kilkutygodniowych odstępach. Ważne – nie rozpoznaje się nadciśnienia tętniczego opierając się wyłącznie na jednorazowym pomiarze ciśnienia krwi.

Wyróżniamy trzy stopnie nadciśnienia tętniczego:

• nadciśnienie tętnicze I stopnia, w którym wartości ciśnienia krwi wahają się w przedziale 140–159/90–99 mm Hg;

• nadciśnienie tętnicze II stopnia, w którym wartości ciśnienia krwi wahają się w przedziale 160–179/100–109;

• nadciśnienie tętnicze III stopnia, w którym wartości ciśnienia krwi przekraczają 180/110 mm Hg.

Na nadciśnienie częściej chorują mężczyźni niż kobiety.

Przyczyny nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze może mieć charakter:

• pierwotny (inaczej zwane nadciśnieniem samoistnym) – występuje ono u zdecydowanej większości pacjentów, a jego bezpośrednią przyczynę trudno ustalić;

• wtórny (inaczej zwane nadciśnieniem objawowym) – występuje u około 5–10% pacjentów i jest konsekwencją innego schorzenia.

Przyczyn pierwotnego nadciśnienia tętniczego upatruje się w czynnikach genetycznych i środowiskowych. Ponadto jego ryzyko zwiększa: otyłość (zwłaszcza brzuszna), zbyt duże spożycie soli, picie alkoholu i palenie papierosów, siedzący tryb życia, stres, podeszły wiek, przypadki występowania nadciśnienia tętniczego w rodzinie.

Za wtórne nadciśnienie tętnicze mogą odpowiadać m.in. takie choroby jak: choroby nerek, tętnic, tarczycy, cukrzyca, wrodzone zwężenie aorty, obturacyjny bezdech senny, choroba Conna. Wtórne nadciśnienie może być także wynikiem przyjmowania niektórych leków, zatrucia substancjami toksycznymi, nadmiernego spożycia alkoholu, używania narkotyków.

Jakie są objawy nadciśnienia tętniczego?

Jak już było wspomniane, nadciśnienie tętnicze może długo rozwijać się w ukryciu i nie dawać żadnych objawów. Dlatego często pacjent dowiaduje się o chorobie przypadkowo, np. przy okazji badań kontrolnych u lekarza medycyny pracy. Jeśli już pojawią się objawy, to są one niespecyficzne i mogą przypominać objawy innych schorzeń.

Objawami nadciśnienia tętniczego mogą być:

• bóle i zawroty głowy,

• kołatanie serca, ból lub ucisk w klatce piersiowej;

• szum w uszach,

• zmęczenie, łatwe męczenie się podczas wysiłku;

• nadmierna potliwość,

• problemy ze snem, bezsenność;

• duszność,

• nudności.

Objawy wtórnego nadciśnienia tętniczego zależą od tego, jakie schorzenie je powoduje i mogą to być:

• nieprawidłowe wyniki badania dna oka,

• niższe ciśnienie tętnicze krwi w kończynach dolnych,

• odmienne wartości ciśnienia tętniczego w prawej i lewej ręce,

• powiększenie nerek,

• przerost lewej komory serca,

• szmery sercowe lub naczyniowe,

• osłabione tętno.

Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze najczęściej rozpoznaje się na podstawie pomiarów ciśnienia krwi w gabinecie lekarskim lub w warunkach domowych. Do postawienia diagnozy wystarczy już kilka pomiarów. Jeśli pacjent samodzielnie wykonuje je w domu, powinien ich wyniki skrupulatnie zapisywać w dzienniku pomiarów ciśnienia. Ważne – by prawidłowo wykonać pomiar ciśnienia tętniczego należy przestrzegać kilku zasad:

• na 30 minut przed wykonaniem pomiaru nie wolno pić kawy, palić papierosów, ani podejmować wysiłku fizycznego;

• 5 minut przed pomiarem należy odpocząć w pozycji siedzącej,

• ciśnienie najlepiej mierzyć rano, przed przyjęciem leków i na czczo;

• ciśnienie mierzymy w pozycji siedzącej, z opartymi plecami, ręka powinna znajdować się na wysokości serca, łokieć powinien być podparty;

• opaska ciśnieniomierza powinna być założona na nagie ramię, około 1,5 cm powyżej zgięcia łokcia;

• pomiaru ciśnienia dokonuje się zawsze na tej samej ręce,

• nie powinno się dokonywać pomiaru ciśnienia bezpośrednio po posiłku, w stanie stresu, zdenerwowania lub odczuwalnego bólu.

Często zdarza się, że pomiar ciśnienia tętniczego wykonywany przez personel medyczny jest wyższy niż wyniki, które uzyskuje pacjent podczas pomiaru ciśnienia w domu. Mówimy wtedy o tzw. „efekcie białego fartucha”. Dlatego tak ważne jest właściwe wykonanie pomiaru ciśnienia w warunkach domowych.

Jeśli wyniki pomiaru ciśnienia będą niepokojące, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak: morfologia, ogólne badanie moczu, poziom kreatyniny we krwi, stężenie sodu i potasu we krwi, poziom cholesterolu i trójglicerydów, poziom cukru we krwi, stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi, EKG.

Bardzo ważny jest też wywiad z pacjentem, na podstawie którego lekarz ustali, jak długo utrzymuje się podwyższone ciśnienie krwi, obecność czynników ryzyka i innych chorób współistniejących oraz obciążenie rodzinne chorobą.

Warto podkreślić jeszcze raz, że jednorazowe stwierdzenie podwyższonego ciśnienia krwi nie jest podstawą do zdiagnozowania nadciśnienia tętniczego.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Podstawą leczenia nadciśnienia tętniczego, niezależnie od stopnia jego zaawansowania, jest zmiana trybu życia. Należy przede wszystkim:

• zadbać o prawidłową masę ciała;

• ograniczyć spożycie soli kuchennej (do jednej łyżeczki dziennie), tłuszczów zwierzęcych i alkoholu;

• zwiększyć spożycie warzyw i owoców;

• zaprzestać palenia papierosów;

• zadbać o odpowiedni poziom aktywności fizycznej.

Leczenie polega także na przyjmowaniu leków obniżających ciśnienie. Ważne – nadciśnienie tętnicze leczy się do końca życia, leczenia nie można przerwać w momencie, kiedy ciśnienie osiągnie prawidłowe wartości. Kontynuowanie przyjmowania leków po unormowaniu ciśnienia pozwala na utrzymanie go we właściwym zakresie oraz na zredukowanie ryzyka powikłań.

W pierwszych etapach choroby leczeniem nadciśnienia może się zająć internista, który zajmuje się diagnostyką oraz wdrożeniem leczenia. Ze względu na stan zdrowia pacjenta lekarz może pokierować na wizytę do lekarza kardiologa lub hipertensjologa.

Czy nadciśnienie tętnicze jest groźne?

Nadciśnienie tętnicze jest bardzo groźne – zwłaszcza niewykryte i nieleczone – ponieważ może doprowadzić do wielu powikłań, zagrażających nie tylko zdrowiu, ale i życiu. Nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko rozwoju:

• miażdżycy,

• zawału mięśnia sercowego,

• niewydolności serca,

• udaru mózgu,

• przerostu lewej komory serca,

• upośledzenie pracy nerek,

• patologii narządu wzroku (zmiany na siatkówce, jaskra, ślepota).

Podsumowanie

Z nadciśnieniem tętniczym można sobie poradzić, jednak bardzo ważna jest współpraca z lekarzem i ścisłe stosowanie się do jego zaleceń. Regularne przyjmowanie leków oraz zmiana trybu życia to klucz do sukcesu i sposób na długie i zdrowe życie.