Odczulanie – na czym polega i jakie są efekty?

Odczulanie, znane również jako szczepienie immunologiczne lub immunoterapia, to jedyny przyczynowy sposób leczenia alergii. Kiedy można je stosować i jak jest skuteczne?

Jeśli cierpisz na alergie, wiesz, jak męczący jest katar alergiczny, kichanie czy zapalenie spojówek. Również zażywanie lekarstw na alergię bywa męczące lub mało skuteczne. Wówczas warto zastanowić się nad trwalszym rozwiązaniem takim jak immunoterapia.

Na czym polega odczulanie?

Odczulanie polega na zmniejszaniu wrażliwości na alergen poprzez podawanie pacjentowi niewielkich jego ilości. Z czasem ilości te są zwiększane, aż do osiągnięcia dawki maksymalnej. Jest to proces, który zajmuje od 3 do 5 lat. Bardzo ważna jest systematyczność oraz stała opieka alergologa. Chociaż pierwsze formy odczulania stosowane były już ponad 100 lat temu (po raz pierwszy zastosowano je w 1911 roku w Wielkiej Brytanii), sam mechanizm odczulania nie jest do końca zbadany. Wiadomo jednak, że trwały kontakt z czynnikiem alergizującym powoduje zmniejszenie negatywnej odpowiedzi na niego, zmniejsza skutki alergii, a nawet prowadzi do jej zaniku.

Jak skuteczne jest odczulanie?

Odczulanie jest skuteczne w części alergii: zwłaszcza na sierść (kota i psa), pyłki, roztocza oraz ugryzienia owadów. Mniej znana jest skuteczność odczulenia na alergie pokarmowe, chociaż również terapia immunologiczna na te alergie jest stale rozwijana. Leczenie immunologiczne łagodzi lub nawet likwiduje objawy alergii oraz pozwala na zmniejszenie dawki zażywanych leków. Co ważne, skutki szczepienia immunologicznego mogą utrzymywać się nawet kilkanaście lat.

Kto powinien zdecydować się na odczulanie?

Na szczepienie immunologiczne powinny zdecydować się osoby ze stwierdzonymi za pomocą testów alergiami, które odczuwają skutki tych alergii, zaś standardowe leczenie lekami nie przynosi u nich oczekiwanych rezultatów oraz osoby, które nie mają możliwości usunięcia alergenów z otoczenia. Decyzja o leczeniu powinna być przemyślana także z uwagi na długi okres terapii.

Szczepienie immunologiczne jest skierowane do osób z łagodną lub umiarkowaną alergią. Co warto podkreślić, odczulanie pełni również funkcję prewencyjną i pozwala zapobiegać pogłębieniu alergii oraz rozwojowi astmy.

Dwie metody odczulania: zastrzyki i podanie doustne

Istnieją dwie możliwości odczulania. Najpopularniejsza jest przeprowadzana jest w formie zastrzyków, które wykonywane są w poradni alergologicznej lub w gabinecie alergologa. W pierwszej fazie zastrzyki wykonywane są co 7-14 dni pod okiem lekarza. Trwa to kilka miesięcy, do momentu osiągnięcia optymalnej dawki alergenu. Następnie pacjent otrzymuje dawkę podtrzymującą co 4-6 tygodni przez kolejne 3 do 5 lat. Po zastrzyku pacjent powinien zostać około pół godziny pod gabinetem lekarza na wypadek wstrząsu anafilaktycznego. Dodatkowo w dniu zastrzyku nie wolno podejmować wysiłku fizycznego (w tym uprawiać sportów), pić alkoholu, korzystać z sauny czy brać gorącej kąpieli. Zaletą odczulania za pomocą iniekcji są niższe koszty oraz fakt, że jest refundowana w ramach NFZ.

Inną metodą jest metoda doustna (z ang. SLIT), w ramach której lek podawany jest w postaci kropel lub tabletek. W tym wypadku pierwsza dawka podawana jest pod okiem lekarza, ale kolejne porcje pacjent zażywa sam w domu i przychodzi regularnie na kontrole lekarskie (początkowo co 1-2 tygodnie, zaś w fazie podtrzymującej co 4-6 tygodni). W przypadku metody doustnej od pacjenta wymagana jest systematyczność, bo lek z reguły należy zażywać codziennie. Metoda doustna powoduje mniej reakcji niepożądanych, jest łatwiejsza w podawaniu i nie wymaga wizyt w przychodni, jednak nie jest refundowana, a więc jest droższa.

Kiedy można się odczulać?

Odczulanie może odbywać się całorocznie lub sezonowo. Terapia sezonowa dotyczy zwłaszcza alergenów występujących okresowo, takich jak pyłki traw czy drzew, i rozpoczyna się kilka miesięcy przed okresem pylenia. Odczulanie całoroczne jest popularną metodą w przypadków alergenów stałych, takich jak roztocza czy sierść zwierząt.

Ograniczenia w przypadku odczulania

Przyjmuje się, że dolna granica wieku na odczulanie to 5 lat, jednak wiek rozpoczęcia odczulania pozostaje do indywidualnej decyzji alergologa. Nie ma górnej granicy, ta zależy przede wszystkim od stanu zdrowia pacjenta. Kto nie może się odczulać? Przed odczulaniem należy przejść szczegółową kontrolę lekarską, przeciwwskazaniami są m.in. czynne choroby nowotworowe, czynne choroby autoimmunologiczne, niekontrolowana astma oraz ciąża (można jednak kontynuować odczulanie, jeśli rozpoczęto je przed zajściem w ciążę).