Czym jest astygmatyzm?
Jedną z najczęściej występujących wad wzroku, obok krótkowzroczności i nadwzroczności, jest astygmatyzm. Problem ten dotyczy nawet 40% osób z wadą wzroku na świecie – niezależnie od wieku. Astygmatyzm powoduje niewyraźne, rozmazane widzenie. Dlaczego? Czym dokładnie jest astygmatyzm i czy da się go wyleczyć?
Czym jest astygmatyzm?
Astygmatyzm, inaczej niezborność, to wada rogówki lub soczewki ocznej, które uległy zniekształceniu. W zdrowym oku rogówka jest okrągła – jak piłka. U osób cierpiących na astygmatyzm rogówka jest wydłużona i kształtem przypomina owal lub piłkę – ale tę do rugby. W związku z tym wpadające do oka promienie świetlne rozpraszają się w nieprawidłowy sposób, co powoduje niewyraźne i nieostre widzenie. Astygmatyzm może występować jako jedyna wada wzroku albo towarzyszyć krótkowzroczności lub nadwzroczności.
Jak widzi osoba z astygmatyzmem?
Osoba z astygmatyzmem widzi niewyraźnie zarówno przedmioty znajdujące się blisko, jak i te znajdujące się daleko. Jeśli wada wzroku jest mała – to widoczny przedmiot jest tylko zamglony. Im większy astygmatyzm – tym większe zniekształcenie obrazu. W przypadku zaawansowanego astygmatyzmu przedmioty są nieostre, ich kontury wydają się zniekształcone i powykrzywiane. Może pojawić się podwójne widzenie. Osoba z astygmatyzmem ma trudności z rozróżnianiem kształtów i liter, postrzega linie proste jako powykrzywiane, ma także zaburzone poczucie przestrzeni, trudności w określeniu odległości, źle postrzega płaszczyzny.
Objawy astygmatyzmu
Poza zniekształconym, nieostrym widzeniem astygmatyzmowi towarzyszą bóle głowy i oczu, poczucie zmęczenia i łzawienie oczu, pogarsza się także zdolność widzenia o zmierzchu i w nocy oraz przy słabym oświetleniu. Charakterystyczne dla osób z astygmatyzmem jest mrużenie oczu, przekrzywianie głowy podczas patrzenia.
Objawami astygmatyzmu u dziecka może być tarcie i mrużenie oczu, zbyt bliskie trzymanie zabawek przy twarzy lub siadanie bardzo blisko telewizora podczas oglądania. W przypadku dzieci astygmatyzm może powodować trudności w nauce.
Przyczyny astygmatyzmu
Nie jest znana jednoznaczna przyczyna pojawienia się astygmatyzmu. Najprawdopodobniej jest to wada, którą się dziedziczy. Astygmatyzm może się także pojawić na skutek urazu mechanicznego rogówki, jako rezultat występowania schorzenia zwanego stożkiem rogówki lub jako powikłanie po zabiegu chirurgicznym.
Test na astygmatyzm
Jeśli podejrzewasz u siebie astygmatyzm możesz wykonać prosty test, do którego będzie Ci potrzebne tzw. lustro astygmatyczne. Jest to rysunek składający się z linii prostych ułożonych pod różnym kątem na okręgu (podobnie jak na tarczy zegara). Można go bez problemu znaleźć w internecie. Na rysunek należy patrzyć z różnych odległości, raz jednym, raz drugim okiem. Jeśli nosisz okulary lub soczewki korekcyjne – załóż je. Jeśli wszystkie linie widzisz wyraźnie, jednakowo czarne i w równej odległości – najprawdopodobniej nie masz astygmatyzmu. Jeśli wydaje Ci się, że linie są różne, niektóre grubsze lub bardziej oddalone od siebie, to może świadczyć o tym, że masz astygmatyzm.
Ważne! Test na astygmatyzm ma tylko charakter poglądowy i nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Prawidłową diagnozę może postawić wyłącznie okulista, do którego należy się niezwłocznie umówić w przypadku zauważenia niepokojących objawów.
Jak rozpoznać astygmatyzm?
Astygmatyzm bywa mylony z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością z racji współwystępowania z tymi wadami wzroku. Najtrafniejszą diagnozę na podstawie badań postawi okulista, do którego należy się udać w przypadku kłopotów z widzeniem.
W diagnostyce astygmatyzmu stosuje się m.in. autorefraktometr wyposażony w kreatograf – potocznie nazywany komputerowym badaniem wzroku. Dokonuje on omiaru ostrości widzenia i niezborności rogówki. Badanie wymaga podania kropli rozszerzających źrenicę.
Leczenie astygmatyzmu
Astygmatyzm koryguje za pomocą odpowiednio dobranych okularów lub soczewek. Astygmatyzm o wartości od 0,25 dioptrii do 0,50 dioptrii zwykle nie wymaga korekcji, jeśli jednak powoduje przemęczenie i zaczerwienienie oczu, warto zasięgnąć porady okulisty. Przy astygmatyzmie od 0,50 dioptrii do 1,00 dioptrii zaleca się noszenie okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych.
W przypadku okularów, kiedy astygmatyzm jest jedyną wadą wzroku, stosuje się szkła cylindryczne. W przypadku astygmatyzmu złożonego – szkła sferyczno-cylindryczne. Szkła cylindryczne są specjalnie wyprofilowane, ich kształt pomaga skorygować zniekształcone widzenie odpowiednio załamując promienie słoneczne wpadające do oka. Astygmatyzm można także skorygować za pomocą okularów progresywnych.
Okulary można zastąpić soczewkami kontaktowymi. Osobom z astygmatyzmem przepisuje się soczewki toryczne. Od standardowych soczewek różnią się one nierównomierną grubością. Strefa dolna soczewki jest grubsza, co zapobiega przemieszczaniu się soczewki wraz z ruchem gałek ocznych, a tym samym zapewnia dobrą ostrość widzenia.
W niektórych sytuacjach, na przykład przy występowaniu stożku rogówki, zaleca się stosowanie twardych soczewek kontaktowych. Twarda soczewka zmienia kształt rogówki na taki, który umożliwia prawidłowe widzenie.
Całkowite wyleczenie astygmatyzmu wymaga interwencji lekarza i zabiegu laserowego. Najczęściej stosowaną metodą jest LASIK (laser assisted in situ keratomileusis) – czyli laser w miejscu keratomilozy. Jest to technika dwuetapowa, której celem jest wymodelowanie powierzchni rogówki tak, aby mogła ona właściwie ogniskować obraz na siatkówkę.
Nieleczony astygmatyzm – konsekwencje
Nieleczony astygmatyzm nie tylko utrudnia codzienne funkcjonowanie, ale także może powodować inne dolegliwości: pogłębianie się wady wzroku, bóle głowy, pieczenie oczu, przewlekłe zapalenie spojówek.
Niezdiagnozowany i nieleczony astygmatyzm u dzieci może skutkować szybszą męczliwością oczu, ale także może negatywnie wpływać na koncentrację i naukę.
Sprawny wzrok jest niezbędny w codziennych obowiązkach, a niekorygowane wady mogą prowadzić do niebezpiecznych sytuacji – w pracy, szkole, w trakcie poruszania się w ruchu drogowym (dotyczy to zarówno kierowców, jak i pieszych). Dlatego gdy zauważysz u siebie pogorszenie wzroku – niezwłocznie udaj się na wizytę do okulisty.