Jak rozpoznać objawy menopauzy i jak sobie z nimi radzić?

Menopauza to naturalny proces w życiu kobiety. Wiąże się on z wieloma zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie, które stopniowo doprowadzają do jego przejścia ze stanu płodnego w bezpłodny. Uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, wahania nastroju – to tylko niektóre objawy towarzyszące temu procesowi. Czym zatem dokładnie jest menopauza, jakie są jej objawy i jak załagodzić dolegliwości z nią związane?

Czym właściwe jest menopauza?

W terminologii medycznej menopauza to ostateczne ustanie miesiączkowania w wyniku utraty aktywności pęcherzykowej jajników, po której przez kolejnych 12 miesięcy nie nastąpiło już żadne krwawienie. Inaczej ujmując – menopauza to ostatnia miesiączka, którą poprzedza okres wielkich zmian w organizmie zwanych klimakterium lub przekwitaniem.

Zazwyczaj w okres przekwitania kobieta wchodzi między 45. a 55. rokiem życia, w Polsce średni wiek to 50 lat – aczkolwiek pierwsze symptomy mogą pojawić się już kilka lat wcześniej. Jeśli przekwitanie rozpoczyna się w wieku 40-45 lat, mówimy o wczesnej menopauzie, na którą wpływ może mieć przewlekły stres, predyspozycje genetyczne, choroby autoimmunologiczne lub nieregularny tryb życia.

Menopauza nie wydarza się z dnia na dzień. Klimakterium, czyli okres okołomenopauzalny, to wieloletni proces, w którym można wyodrębnić następujące fazy:

1. premenopauza – okres, który pojawia się czasami nawet na kilka lub kilkanaście lat przed wystąpieniem menopauzy. Jego charakterystyczne objawy to: zaburzenia miesiączkowania z możliwością pojawienia się cykli bezowulacyjnych; dłuższe lub krótsze krwawienia; inna objętość upławów; czasami występują uderzenia gorąca czy nocne poty.

2. perimenopauza – okres poprzedzający właściwą menopauzę, podczas którego u kobiety obserwuje się zmniejszoną liczbę pęcherzyków jajnikowych. W tym okresie, ze względu na spadek stężenia estrogenów i progesteronu we krwi, typowe objawy menopauzy stają się coraz bardziej dokuczliwe.

3. postmenopauza – czyli okres rozpoczynający się po ostatniej miesiączce w życiu kobiety.

Menopauza – przyczyny i objawy

Naturalna menopauza – czyli taka, która nie została spowodowana zabiegiem chirurgicznym, ani innym schorzeniem – jest normalną częścią procesu starzenia się. Wraz z wiekiem cykl reprodukcyjny zwalnia i przygotowuje się do zatrzymania. Wraz ze zbliżaniem się menopauzy zmniejsza się aktywność jajników, spada stężenie estrogenu i progesteronu, co prowadzi do zaburzenia gospodarki hormonalnej i jest główną przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. W tym czasie zmienia się cykl menstruacyjny – staje się nieregularny, może się wydłużać lub skrócić. Krwawienia mogą stać się dłuższe i bardziej obfite. Może także dojść do zaburzeń owulacji.

Jednym z pierwszych objawów menopauzy są właśnie zaburzenia miesiączkowania, którym towarzyszy szereg charakterystycznych i uciążliwych dolegliwości, utrzymujących się nawet kilka lat po zaniku menstruacji. Są to:

• nagłe uderzenia gorąca odczuwalne zwykle w okolicach głowy, szyi i dekoltu;

• nadmierna potliwość;

• kołatanie serca i duszności;

• wahania nastroju, niepokój, skłonność do depresji;

• kłopoty ze snem;

• bóle i zawroty głowy;

• przewlekłe zmęczenie;

• problemy z pamięcią i koncentracją;

• spadek libido;

• dyskomfort przy współżyciu związany ze spadkiem estrogenu;

• świąd, suchość i atrofia pochwy;

• nietrzymanie moczu oraz większa podatność na infekcje dróg moczowych i rodnych;

• bóle mięśni;

• wypadanie włosów;

• przybieranie na wadze;

• skłonność do rozwoju osteoporozy.

Kiedy powyższe objawy zaczynają wpływać na pogorszenie się jakości życia kobiety, warto zwrócić się o pomoc do lekarza.

Jak leczyć menopauzę?

W zależności od przebiegu menopauzy i stopnia nasilenia dolegliwości związanych z klimakterium stosuje się różne sposoby leczenia zmian hormonalnych.

Kobietom, które borykają się z bardzo nasilonymi objawami menopauzy zaleca się wdrożenie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Polega ona na uzupełnianiu brakujących hormonów – estrogenu lub estrogenu z progesteronem – i utrzymaniu ich na stałym poziomie. HTZ łagodzi większość objawów menopauzy i prowadzi do poprawy jakości życia kobiety. Zastępcza terapia hormonalna może także zapobiegać rozwojowi miażdżycy, osteoporozy, czy choroby wieńcowej. By leczenie przyniosło oczekiwane efekty powinno trwać minimum 5 lat. W tym czasie kobieta powinna regularnie poddawać się badaniom ginekologicznym, cytologicznym, badaniom piersi oraz poziomu hormonów we krwi. Jak większość przyjmowanych leków, również hormonalna terapia zastępcza może powodować działania niepożądane. Stosowana dłużej niż 5-7 lat może zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi, jajników, szyjki macicy czy sromu. Absolutnym przeciwwskazaniem do HTZ jest: ciąża, krwawienia z dróg rodnych bez ustalonej przyczyny, choroba zakrzepowa, udar mózgu, nowotwór sutka, nowotwór narządów rodnych kobiety.

Dobrym uzupełnieniem hormonalnej terapii zastępczej jest zmiana trybu życia. Zaleca się bezwzględne rzucenie palenia; ograniczenie kofeiny, soli i alkoholu; regularną aktywność fizyczną. Złagodzić objawy pomoże także zbilansowana dieta, ograniczenie stresu i dbanie o zdrowy sen. Pomóc mogą także napary ziołowe lub suplementy diety na bazie niepokalanka pospolitego, dzięgla chińskiego, żeń-szenia syberyjskiego, soi zwyczajnej, pluskwicy groniastej czy szałwii. Warto także zadbać o ćwiczenie mięśni Kegla oraz stosować preparaty nawilżające do pochwy. Należy także w tym czasie regularnie mierzyć ciśnienie krwi, badać poziom cholesterolu, sprawdzać poziom gęstości kości oraz przyjmować wapń i witaminę D.

Menopauza a ciąża

Jak już wspominaliśmy w okresie okołomenopauzalnym miesiączka staje się nieregularna i może dojść do zaburzeń owulacji. Część cykli może przebiegać bezowulacyjnie – wówczas nie dojdzie do zapłodnienia. W pozostałych jednak może dochodzić do jajeczkowania, a wtedy zapłodnienie jest jak najbardziej możliwe. Jeśli kobieta stosowała wcześniej antykoncepcję, w okresie okołomenopauzalnym nie powinna z niej zbyt pochopnie rezygnować. Po menopauzie, czyli po upłynięciu 12 miesięcy od ostatniej miesiączki zajście w ciąże jest niemożliwe.

Pozytywne strony menopauzy

Menopauza to bez wątpienia trudny okres dla kobiety – zarówno pod kątem fizycznym, jak i psychicznym. Kobietom trudno zaakceptować zachodzące w organizmie zmiany. Jest to jednak proces naturalny, który czeka każdą kobietę – nie da się go zatrzymać. Zamiast z nim walczyć, można go zaakceptować. Akceptacja pozwoli spojrzeć na zachodzące zmiany życzliwszym okiem. Klimakterium i menopauza mogą mieć też swoje dobre strony. Ostatnia miesiączka oznacza brak możliwości zajścia w ciąże – dzięki temu kobieta nie musi dłużej stosować antykoncepcji. Dla kobiet, które miały bolesne miesiączki, menopauza oznacza koniec ich cierpienia. Zdarza się, że po menopauzie ustępują migreny lub ich przebieg staje się mniej uciążliwy.

Kobiety mogą różnie przechodzić klimakterium – każda na swój indywidualny sposób. Z różnym zestawem objawów i o różnych ich stopniach nasilenia. Zastosowanie odpowiedniego leczenia pozwoli załagodzić towarzyszące menopauzie nieprzyjemne objawy, poprawić samopoczucie i sprawić, że kobiety wciąż będą mogły się cieszyć późnym latem swojego życia.