blog medyczny

Zapalenie zatok- przyczyny, objawy i leczenie
16
Sty
16 Sty 2025
Zapalenie zatok- przyczyny, objawy i leczenie

Co to jest zapalenie zatok przynosowych? 

Zatoki przynosowe (szczękowe, czołowe, sitowe i klinowe) to puste, wypełnione powietrzem przestrzenie, ułożone symetrycznie po obu stronach przedniej części czaszki. Łączą się one z jamą nosową, co umożliwia ich wentylację oraz odprowadzanie wydzieliny wyprodukowanej przez błonę śluzową zatok na zewnątrz. O zapaleniu zatok mówimy wtedy, gdy ujścia zatok do jamy nosowej zostaną zablokowane, co uniemożliwia usunięcie śluzu i powoduje jego nagromadzenie. Stan taki tworzy sprzyjające warunki do namnażania się chorobotwórczych drobnoustrojów, które wywołują infekcje. 

Zapalenie zatok może mieć charakter ostry lub przewlekły. W tym artykule omówimy przewlekłe zapalenie zatok przynosowych. 

Jakie są przyczyny przewlekłego zapalenia zatok? 

Najczęstszą przyczyną zapalenia zatok, również przewlekłego, jest infekcja wirusowa lub bakteryjna górnych i dolnych dróg oddechowych. Jednak przewlekłe zapalenie zatok może być wywołane także innymi czynnikami, takimi jak:

  • alergie (głównie wziewne);
  • polipy;
  • wady anatomiczne (np. zwężenie ujścia zatok, skrzywienie przegrody nosowej);
  • urazy mechaniczne;
  • choroby współistniejące (np. astma, refluks żołądkowo-przełykowy, HIV, mukowiscydoza, atopowe zapalenie skóry);
  • schorzenia stomatologiczne;
  • guzy zlokalizowane w okolicach zatok;
  • czynne i bierne palenie papierosów. 

Jakie są objawy przewlekłego zapalenia zatok? 

Objawy przewlekłego zapalenia zatok obejmują: 

  • niedrożność nosa utrudniającą oddychanie;
  • katar, często w postaci żółtej lub zielonej wydzieliny, która może być również zabarwiona krwią;
  • zaburzenia węchu i smaku;
  • ból głowy oraz okolic czoła, a czasem również nosa, policzków i zębów;
  • uczucie rozpierania w obrębie twarzy;
  • kaszel i ból gardła spowodowany spływającą po tylnej ścianie gardła wydzieliną, która podrażnia błonę śluzową; 
  • osłabienie i obniżenie odporności;
  • nieświeży oddech.

Objawy przewlekłego zapalenia zatok są bardzo podobne do tych występujących w ostrym zapaleniu zatok, lecz mają mniejsze nasilenie i utrzymują się dłużej niż 12 tygodni. W przypadku przewlekłego zapalenia zatok rzadko pojawia się gorączka.

Przewlekłe zapalenie zatok dzieli się na dwie podgrupy kliniczne: bez polipów i z polipami w nosie. W przypadku obecności polipów dolegliwości ze strony nosa i zatok mogą się nasilać w zależności od ich rozmiarów. Mniejsze polipy zwykle nie powodują odczuwalnych objawów, natomiast większe są bardziej dokuczliwe. W zaawansowanych przypadkach polipy mogą wystawać na zewnątrz nosa i powodować jego deformację.

Przewlekłe zapalenie zatok z polipami często współwystępuje z astmą, alergią, atopowym zapaleniem skóry lub innymi chorobami układu oddechowego. Zaostrzenie objawów może wywoływać nadużywanie aspiryny lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które czasami powodują reakcje alergiczne. Przewlekłe zapalenie zatok z polipami jest trudniejsze do wyleczenia i ma większą tendencję do nawrotów.

Przewlekłe zapalenie zatok – diagnoza 

Diagnostykę przewlekłego zapalenia zatok najlepiej rozpocząć od wizyty u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Na podstawie wywiadu lekarskiego i badań fizykalnych zaleci on odpowiednie postępowanie, które zwykle obejmuje prawidłową higienę jamy nosowej, a czasami podanie sterydu donosowego. Jeśli po trzech miesiącach objawy nie ustępują, pacjent kierowany jest do laryngologa, który rozszerza diagnostykę o następujące badania:

  • rynoskopię przednią, umożliwiającą ocenę jamy nosowej pod kątem obecności polipów, wydzieliny lub cech wskazujących na stan zapalny; 
  • endoskopię, pozwalającą na dokładniejszą ocenę zatok, w tym wykrycie wad anatomicznych, polipów lub guzów;
  • badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, które umożliwiają ocenę struktur anatomicznych i wykrycie zmian niewidocznych w badaniu endoskopowym;
  • testy alergiczne, wykonywane w przypadku podejrzenia, że przewlekłe zapalenie zatok jest związane z reakcją alergiczną; 
  • posiew wydzieliny z nosa i zatok, przeprowadzany w przypadkach skrajnych, gdy pacjent nie reaguje na wcześniejsze leczenie lub jego stan się pogarsza.

Jak się leczy przewlekłe zapalenie zatok?  

Przewlekłe zapalenie zatok najczęściej leczy się farmakologicznie, wykorzystując:

  • antybiotyki; 
  • sterydy donosowe, które łagodzą stan zapalny i pomagają zmniejszyć polipy; 
  • leki przeciwbólowe, zmniejszające bóle głowy.

Ważne jest również nawilżanie błony śluzowej nosa poprzez inhalacje solą fizjologiczną. W usunięciu zalegającej wydzieliny pomocne może być stosowanie wody morskiej do nosa.

W terapii przewlekłego zapalenia zatok istotne jest także leczenie chorób współistniejących. Jeśli zapalenie zatok wynika z alergii, pacjent powinien być skierowany do alergologa, który wdroży odpowiednie leczenie.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów lub przyczyną przewlekłego zapalenia zatok są wady anatomiczne, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Zabiegami stosowanymi w takich przypadkach są endoskopowa operacja zatok przynosowych lub septoplastyka, czyli korekcja skrzywionej przegrody nosowej.

Nowoczesną metodą leczenia dla pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok z polipami są leki biologiczne. Stosuje się je w sytuacjach, gdy leczenie farmakologiczne i chirurgiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Leki biologiczne wpływają na układ immunologiczny, blokując procesy zapalne w błonie śluzowej i hamując rozrost polipów. Pierwszy lek biologiczny został objęty refundacją w ramach specjalnego programu lekowego w kwietniu 2024 roku. Dostęp do tego leczenia jest jednak ograniczony – pacjent musi spełniać określone kryteria kwalifikacyjne.

Przewlekłe zapalenie zatok – powikłania 

Przewlekłe zapalenia zatok może prowadzić do takich powikłań jak:

  • infekcja oczu, która może powodować pogorszenie wzroku lub ropień w przypadku przeniesienia stanu zapalnego na oczodół; 
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
  • ropień mózgu;
  • zakażenie kości lub skóry;
  • trwałe osłabieniem węchu lub jego całkowita utrata;
  • niedotlenienie;
  • zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów narządów głowy i szyi. 

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych to poważniejsze schorzenie, niż może się wydawać. Zapalenie oczodołu lub tkanki mózgowej w skrajnych przypadkach może nawet stanowić zagrożenie dla życia. Dlatego objawów tej choroby nie należy bagatelizować – wskazana jest konsultacja lekarska i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/179617,zapalenie-zatok-przynosowych

https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/75983,ostre-i-przewlekle-zapalenie-blony-sluzowej-nosa-i-zatok-przynosowych-u-dzieci 

https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/111191,diagnostyka-nosa-i-zatok-przynosowych 

https://podyplomie.pl/medical-tribune/17924,stany-zapalne-zatok-przynosowych-rozne-mozliwosci-leczenia?page=2&srsltid=AfmBOorHQv2MvvGtpFkkGjZxzJv-f6bPvLsYY8bakVzbiOE_uk6l4Z5Y 

https://otorhinolaryngologypl.com/article/97984/pl 

https://www.termedia.pl/onkologia/Przewlekle-zapalenie-zatok-zwieksza-ryzyko-zachorowania-na-raka-narzadow-glowy-i-szyi,23498.html 

https://www.termedia.pl/pulmonologia/Prof-Kuna-Zapalenie-zatok-przynosowych-to-jedna-z-najczestszych-i-nawracajacych-chorob,46951.html 

https://www.termedia.pl/poz/Kiedy-mepolizumab-trafi-do-chorych-na-PZZPzPN-,55904.html 

https://poradniklaryngologii.pl/zapalenie_zatok/ 

https://pulsmedycyny.pl/medycyna/laryngologia/przewlekle-zapalenie-zatok-fakty-i-mity/ 

https://www.mp.pl/otolaryngologia/zalecenia/343402,postepowanie-w-przewleklym-zapaleniu-blony-sluzowej-nosa-i-zatok-przynosowych-z-polipami-nosa-wedlug-aktualnych-wytycznych-aspekty-praktyczne 

https://www.rynekzdrowia.pl/Choroby-zakazne/Ekspertka-przyczyna-przewleklego-zapalenia-zatok-przynosowych-sa-nie-tylko-infekcje-wirusowe,262618,22.html